سال ۲۰۲۳ برای مردم افغانستان، سال ناامیدی بیشتر و محدودیت‌های گسترده‌تر بود. طالبان در ۲۰۲۳ سختگیری‌ها علیه مردم افغانستان، به‌ویژه زنان، را تشدید کردند. آنان دختران و زنان افغان را تقریبا از تمامی فعالیت‌های اجتماعی منع کردند و جز عرصه بهداشت و آموزش (در حد ابتدایی) در هیچ حوزه‌ای به آنان امکان فعالیت ندادند. از سوی دیگر، ناامیدی جهان از تغییر رویکرد سختگیرانه طالبان باعث شد که حمایت‌ها از افغانستان نیز کاهش چشمگیری یابد.
گروه طالبان در آخرین روز‌های ۲۰۲۲ و آغاز ۲۰۲۳، دستور دادند که دختران و زنان از رفتن به دانشگاه نیز منع شوند. آن‌ها به بهانه نبود درس‌های اسلامی و با ادعای بروز فساد اخلاقی در فضای دانشگاه‌ها، دختران را از آموزش عالی محروم کردند. چند روز پس از این اقدام ، وزارت اقتصاد طالبان با استناد به فرمان رهبر این گروه، اشتغال زنان را در موسسه‌های خصوصی و نهاد‌های خارجی، به شمول سازمان ملل متحد، ممنوع کرد. این دستور با واکنش تند نهاد‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل، روبهرو شد این دستور طالبان را بر خلاف منشور این سازمان دانستند. اما طالبان در این عرصه کوتاه نیامدند و همچنان بر تصمیم خود تاکید کردند. طالبان حتی به نهاد‌های خصوصی و سازمان‌های بین‌المللی گفتند که اگر نمی‌توانند بدون حضور زنان شاغل در نمایندگی‌های خود در افغانستان فعالیت کنند، بهتر است دفترهای خود را در این کشور ببندند.
پس از این دستور، شماری از سازمان‌های بین‌المللی فعالیت خود را در افغانستان متوقف کردند. اما سازمان ملل که می‌دانست بدون حضور و فعالیتش در افغانستان، این کشور با فاجعه انسانی روبهرو خواهد شد، ناگزیر به دستور طالبان تن داد.
وضعیت رسانه‌های مستقل نیز در افغانستان در ۲۰۲۳ به شدت پرچالش بود. رسانه‌ها با محدودیت شدید دسترسی به اطلاعات روبهرو بودند و طالبان توان فعالیت آزاد و مستقل را از آن‌ها گرفتند. بر اساس گزارش سازمان‌های بین‌المللی، در طول ۲۰۲۳ دست‌کم ۱۱۰ رویداد خشونت علیه خبرنگار صورت گرفته است در این سال ۴۰ خبرنگار بازداشت شدند که برخی از آنان پس از مدت کوتاهی آزاد شدند و برخی دیگر چندین ماه در زندان طالبان به سر بردند. در این سال همچنین چهار خبرنگار کشته شدند که یکی از آنان در کابل، و سه تن دیگر در مزارشریف جان خود را از دست دادند.
در حوزه اقتصاد، بر خلاف ادعای طالبان، وضعیت اقتصادی مردم به شدت دچار رکود شده است. مجموع نیازمندان به حمایت‌های خارجی به حدود ۲۹ میلیون تن رسیده است. سطح فقر نیز از ۹۰ درصد بالاتر رفته و سفره مردم تقریبا خالی است. این در حالی است که طالبان به شدت در حال تبلیغ افزایش صادرات و کاهش تورم‌اند. طالبان اوایل ۲۰۲۳ اعلام کردند که تورم در افغانستان به منفی یک درصد رسیده است و آن را امتیازی مثبت در حکومتداری خود دانستند. در حالیکه دلیل اصلی شکل گرفتن نرخ منفی یک تورم، نبود بازار کار و پایین آمدن تقاضا است. اقتصاددانان می‌گویند هر زمان که دادوستد تجاری در کشوری شکل نگیرد، تورم کاهش می‌یابد. توسعه اقتصادی زمان مفهوم پیدا می‌کند که شهروندان از قدرت خرید بالاتر برخوردار باشند.
در عرصه دیپلماتیک هم طالبان نتوانسته‌اند حرفی برای گفتن داشته باشند. اواسط هفته گذشته، سازمان ملل بار دیگر درخواست طالبان را برای گرفتن کرسی افغانستان در این نهاد رد کرد. طالبان فقط توانسته‌اند تا با چند کشور معدود منطقه روابط دیپلماتیک ایجاد کنند. البته این روابط به معنای به رسمیت شناختن طالبان به منزله دولتی مستقل نیست. حتی کشور‌هایی چون چین، روسیه، ایران و پاکستان که از حامیان نزدیک طالبان‌اند، حکومت این گروه را به رسمیت نشناخته‌اند. با این حال، طالبان در ۲۰۲۳ سلطه خود را بر شماری از سفارتخانه‌های افغانستان اعمال کردند، و تعدادی از سفارت‌‌ها نیز اعلام کردند که از دستورهای طالبان پیروی خواهند کرد. مهم‌ترین دستاورد طالبان در این عرصه، بازپس گرفتن سفارت افغانستان در هند بود که به نظر می‌رسد با چراغ‌سبز دولت هند ممکن شده است.
با این حال، طالبان همچنان منزوی‌ترین رژیم سیاسی در سطح دنیا به‌شمار می‌رود. این گروه به‌رغم تلاش‌های زیاد، نتوانست رضایت کشور‌های جهان را جلب کند. حتی شماری از کشور‌هایی که در گذشته روابط صمیمانه‌ای با طالبان داشته‌اند، حالا کم کم به انتقاد از رویکرد آنان رو آورده‌اند. کشور‌هایی مانند ایران و روسیه نیز هرچند در ظاهر روابط خود را با طالبان گسترش داده‌اند، شماری از سیاستمداران این دو کشور هرازگاهی به انتقاد از این گروه می‌پردازند. این اتقادها به‌ویژه در عرصه مبارزه با سازمان‌های تروریستی مطرح می‌شود، زیرا باور عمومی این است که طالبان نه‌تنها علیه این سازمان‌ها مبارزه نمی‌کنند، بلکه زمینه را برای ایجاد پایگاه‌های آموزشی آنان نیز فراهم کرده‌اند.
خبرنگار فرهنگستان
سمیع صدیقی
