کابل/۱۲جوزا/فرهنگستان
وزارت تحصیلات عالی طالبان در نامهای رسمی تمام استادان و هیأت‌های علمی دانشگاه‌ها در افغانستان را ملزم به تسلط و توانایی تدریس به هر دو زبان رسمی افغانستان (دری و پشتو) کرده است.
در نامه طالبان که روز(پنجشنبه، ۱۱جوزا) به نشر رسیده، آمده است که استادان باید با هر دو زبان آشنایی کامل داشته باشند و آثار علمی خود را به هر دو زبان بنویسند.
در مکتوب هفت ماده‌ای طالبان، همچنین از تمام استادان و کادر علمی دانشگاه‌های افغانستان خواسته شده تا از استفاده از آنچه اصطلاحات و کلمات «زبان‌های دیگر» خوانده شده از جمله کلماتی مثل «دادگاه، دادستانی، دانشجو، دانشگاه، دانشکده، زده‌کریال، پوهنیال…)، در آثار علمی، پژوهش‌ها، تالیفات و ترجمه‌های خود اجتناب کنند.
این نخستین بار است که استادان دانشگاه‌های افغانستان ملزم می‌شوند به هر دو زبان فارسی و پشتو توانایی تدریس داشته باشند و مجبور اند با هر دو زبان آشنایی کامل داشته باشند.
پیش از این در قانون تحصیلات عالی افغانستان آمده بود که تدریس در نهادهای تحصیلات عالی افغانستان به زبان‌های رسمی کشور صورت بگیرد که در عمل استادان در بیشتر دانشگاه‌های مناطقی که اکثر ساکنان آن فارسی‌زبان هستند، به زبان فارسی و در مناطق با اکثریت پشتوزبان به زبان پشتو تدریس می‌کنند.
در کابل نیز که جمعیت آن ترکیبی از فارسی‌زبان و پشتوزبان را تشکیل می‌دهد، استادان بیشتر دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه کابل به زبان فارسی تدریس می‌کنند.
در دستور جدید طالبان همچنین تاکید شده که در مقدمه تمام تالیفات، ترجمه‌ها و پژوهش‌های علمی، اهمیت آن‌ها از نظر اسلامی نیز بررسی شود و در مورد ارتباط اسلام و تخصص خود در پژوهش باید توضیح دهند.
در این مکتوب آمده که در تالیفات، پژوهش‌ها و ترجمه‌های علمی نامهای «شخصیت‌های دینی و ملی» افغانستان از جمله «سید جمال‌الدین افغان، سلطان محمود غزنوی، احمدشاه بابا و …» با احترام کامل برده شود و از هر نوع «سرقت علمی» اجتناب شود.
در ماده چهارم دستور وزارت تحصیلات عالی طالبان گفته شده: «ما برای زبان‌های کشور احترام کامل قائل هستیم؛ اما از آن‌جایی که اکثریت کشور به دو زبان رسمی (پشتو و دری) صحبت می‌کنند، هر استاد و هیأت علمی موظف است که زبان‌های رسمی کشور را بفهمد، به آن‌ها آثار بنویسد، ارتباط برقرار کند و تدریس کند. مضمون پشتو در بخش‌های فرعی به زبان پشتو و مضمون دری در بخش‌های فرعی به زبان دری تدریس شود، جدا از این دیگر هر استادی باید توانایی خواندن، نوشتن، صحبت کردن و تدریس به زبان‌های رسمی کشور را داشته باشد و این اصل با جدیت رعایت شود. همچنین هر استاد موظف است در زمان ترفیعات تحصیلی، آثار علمی، تألیف، ترجمه، مقاله، فرم و سایر متون خود را به زبان مادری خود (پشتو یا دری) تهیه کند.»
این در حالی است که بحث اجازه ندادن برای استفاده از آنچه که اصطلاحات و واژه‌های «زبان‌های دیگر» از سوی طالبان خوانده شده و مشخصا به کلمات فارسی «دانشگاه، دانشکده، دادگاه و دادستانی و غیره» اشاره شده‌است.
در یک دهه گذشته جنجال‌های زیادی را در مجلس نمایندگان پارلمان پیشین افغانستان به دنبال داشت.
به همین دلیل قانون تحصیلات عالی ملکی افغانستان هیچ‌گاه در مجلس نمایندگان به تصویب نرسید و تنها براساس فرمان تقنینی اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین به قانون تبدیل شد.
قانون اساسی پیشین افغانستان که از سوی طالبان لغو شد، زبان‌های فارسی‌دری و پشتو را زبان‌های رسمی کشور خوانده و همچنین ۶ زبان دیگر، از جمله ازبکی، ترکمنی، پشه‌ای، نورستانی، بلوچی و پامیری را در مناطقی که بیشتر مردم به آن‌ها سخن می‌گویند به عنوان زبان سوم رسمی شناخته است.
در حال حاضر زبان پشتو به عنوان زبان فرعی در مناطق فارسی‌زبان نشین و زبان فارسی به عنوان زبان فرعی در مناطق پشتون‌نشین در مکتب‌ها تدریس می‌شود؛ اما به دلایل تاریخی و فرهنگی بیشتر جمعیت افغانستان از اقوام مختلف با زبان فارسی آشنایی دارند و به «زبان میانجی» مسمی است.
خبرنگار فرهنگستان از کابل
سمیع صدیقی
