کابل/۲۵قوس/فرهنگستان
حوالی پس از چاشت روز است که به مارکیت ملی در چهارراهی پل سرخ کابل می‌رسم؛ ساختمانی که سال‌های گذشته برای همه‌ی باشندگان کابل و به ویژه برای فرهنگیان و کتاب‌دوستان این شهر به دلیل کتاب‌فروشی‌های غنی‌اش شناخته شده است. این مکان بزرگ کتاب‌فروشان اما؛ در روزهای پسین، همانند پایتخت‌نشینان، روزگار مناسبی ندارد.
از راه‌پله‌ها بالا می‌روم، حس می‌کنم که هیچ چیزی این‌جا سرجایش نیست؛ نه از حال و هوای شش ماه پیش خبری است و نه فردی را می‌بینم که با خریطه‌ای مملو از کتاب از کنارم بگذرد. کمی که جلوتر می‌روم؛ چندین دکانی را می‌بینم که در این مدت بسته شده است. تنها چند کتاب‌فروش این مارکیت، لنگان‌لنگان فعالیت‌های شان را تا اکنون ادامه داده اند.
کتاب‌فروشانی که تا اکنون در مارکیت ملی دوام آورده اند، می‌گویند که در جریان هفت ماه گذشته وضعیت خریدوفروش کتاب تقریبا به صفر رسیده؛ زیرا با آمدن طالبان، دانشگاه‌های دولتی به روی دانش‌آموزان بسته شده است. شمار زیادی از دانش‌جویان دانشگاه‌های خصوصی نیز، درس‌های شان را ترک کرده اند.
مارکیت ملی، واقع در پُل‌سرخِ کابل، یکی از مشهورترین مرکز کتاب‌فروشی در این شهر است که کتاب‌فروشی‌های زیادی که هر کدام پیشینه‌ی کاری (۶_۷)ساله دارد، در این مکان فعالیت کرده‌اند. نظر به‌گفته‌ی کتاب‌فروشان این فروشگاه، در گذشته بیش از بیست کتاب‌فروشی و انتشارت فعالیت می‌کرد اما اکنون فقط چندتا کتاب‌فروشی باقی‌مانده‌است که آن‌ها نیز زیاد دوام نخواهد آورد.
حمید حسینی، یکی از کتاب‌فروشان این مرکز می‌گوید: “پیش از طالبان ما از هر کتاب، ۵۰ الی ۱۰۰افغانی فایده می‌گرفتیم؛ ولی اکنون ۱۰ الی ۲۰افغانی فایده می‌گیریم و با این‌حال نیز مشتری نداریم.”
حسن‌یار، یکی دیگر از کتاب‌فروشان این مرکز می‌گوید:« ما کتاب‌فروشی خود را سه سال می‌شود که تاسیس کرده‌أیم؛ اما هیچ سال بدتر از امسال نبود برای ما، و امسال مشتری‌های ما بسیار کاهش یافته است. او می‌افزاید، بازهم خوب است گزاره می‌کنیم.»
محمد، یکی دیگر از کتاب‌فروشان این مرکز می‌گوید:« بعد از سقوط جمهوریت ما به‌دو چالش جدی روبه‌رو شدیم؛ یکی این‌که قیمت کتاب‌های وردی که زیادتر از ایران می‌آوردیم و کاغذ در کشور بالا رفت و دیگر این‌که مشتری‌های‌مان را از دست دادیم.»
او می‌افزاید مشتری به‌کتاب‌فروشی می‌آید و کتاب را خوش می‌کند؛ اما وقت قیمت‌‌اش را می‌پرسد، وقتی بگویی ۲۰۰افغانی، می‌گوید خریده نمی‌توانم. ۲۰۰افغانی خیلی پول است. محمد، می‌افزاید که بعد از سقوط جمهوریت و کسادشدن باز کتاب، ۸۵ الی ۹۰فیصد در کتاب‌فروشی ما تغییرات آمده و کاهش یافته‌است.
با این همه، شماری از دانش‌جویان نیز می‌گویند که به دلیل آشفتگی‌ای که در کشور به میان آمده، علاقه‌ی آن‌ها به کتاب‌خوانی به کلی نابود شده است. سراج که دانش‌جوی سال آخر دانشگاه در یکی از دانشگاه‌های خصوصی کابل است؛ می‌گوید که کتاب‌هایی را که مطالعه می‌کند تنها برای رفع نیازهایش در دانشگاه است؛ این در حالی است که پیش از آمدن طالبان، او هر ماه چندین کتاب می‌خواند.
او می‌گوید: «پس از آمدن طالبان، هیچ انگیزه‌ای برای ما باقی نمانده است. امیدوارم که سایه‌ی تاریک طالبان از سر افغانستان برچیده شود تا دوباره مردم و جوانان انگیزه‌ی خود را برای کار و مطالعه دوباره به دست بیاروند.»
این در حالی است که در دورهی نخست حاکمیت طالبان در افغانستان نیز وضعیت کتاب‌فروشی‌ها دچار تحولات زیادی شده بود. حتا گزارش‌هایی وجود دارد که طالبان کتاب‌فروشی‌هایی را که کتاب‌های شان از نظر طالبان کفرآمیز بود را مسدود می‌کردند و در برخی موارد حتا کتاب‌فروشی‌ها چور و چپاول می‌شدند.
مارکیت ملی، مخزنی بود برای کتاب‌دوستان و فرهنگیان که در تمام بخش‌های علوم: علوم انسانی، ساینسی… کتاب می‌فروختند و انتشارات داشتند؛ ولی در این اواخر به‌دلیل رکود اقتصادی، این مرکز از جوشش باز مانده‌است و کتاب‌فروشی‌ها پی‌هم بسته می‌شود.
خبرنگار فرهنگستان از کابل
سمیع صدیقی
