روسیه پس از جنگ سوریه به عملیات نظامی برون مرزی دست خواهد زد؟
روسیه بدون تکرار اشتباه شوروی در افغانستان، تجربه موفق اجرای عملیات نظامی در سوریه را به دست آورده و اکنون ارتش روسیه میتواند در صورت نیاز گروههای تروریستی در سایر کشورها را نیز نابود کند.
روزنامه “کامرسانت ” kommersant ” چاپ مسکو در شماره تاریخ ۲۹ دسمبر ۲۰۱۷ ، در تحلیلی نوشته است: برغم برخی پیش بینیهای صورت گرفته منتقدان در سپتامبر سال ۲۰۱۵ (آغاز عملیات نظامی در سوریه) مبنی بر اینکه روسیه در سوریه هم اشتباه اتحاد جماهیر شوروی سابق در افغانستان را تکرار خواهد کرد، ارتش روسیه توانست از وارد شدن در یک جنگ سخت و درازمدت جان سالم بدر برده و در مدت زمان کوتاهی یک عملیات گسترده و متمرکز علیه گروههای تروریستی در خاک سوریه را به اجرا گذاشته و با موفقیت نیروهای خود را از این کشور خارج کند. دو سال جنگ در سوریه اطلاعات بسیار زیادی در خصوص استفاده از سلاحها و تجهیزات نظامی مختلف و همچنین چگونگی بکارگیری نیروهای نظامی در اختیار ستاد عمومي نيروهاي مسلح روسیه قرار داد که این دانش و اطلاعات در صورتیکه روسیه بخواهد وارد مبارزه دیگری با گروههای تروریستی و اسلامگرایان در سایر کشورها بشود، مورد نیاز خواهد بود.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در تابستان سال ۲۰۱۵ تصمیم گرفت تا از رژیم بشار اسد رئیس جمهوری سوریه که در برابر گروههای مسلح مخالف و تروریستهای داعشی، توان خود را از دست داده بود، حمایت نظامی کند. چنین تصمیمی بسیار خطرناک بود: این مسئله در شرایطی رخ میداد که شبه جزیره کریمه تازه به خاک فدراسیون روسیه ملحق شده بود و کشورهای غربی روسیه را به آغاز جنگ در مناطق شرقی و جنوبی اوکراین متهم کرده و تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا، مسکو را تحت فشار زیادی قرار داده بود.
کارشناسان بر این عقیده بودند که روسیه در حالیکه در شرایط مطلوبی بسر نمیبرد، نباید خود را ” درگیر افغانستان دومی” کند که همچنان در حال دست و پنجه نرم کردن با عواقب آن بود. ولی روسیه این خطر را قبول کرد و اکنون بعد از گذشت دو سال می توان گفت که نه تنها در این امر شکست نخورد، بلکه این اقدام نتایج مثبتی برای این کشور به همراه داشت.
عملیات نظامی در سوریه برای کل سیستم نیروهای مسلح روسیه یک آزمایش بزرگ بود. ارتش روسیه از سال ۲۰۱۲ برای چنین عملیاتی آماده شده بود و دقیقا در آن زمان سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه مانورهای نظامی گسترده ای را مورد تمرین قرار داده بود که هدف از آنها انتقال نیروها و تجهیرات نظامی به مناطق دوردست، استقرار آنها و ایجاد ارگانهای صحرایی برای هدایت و فرماندهی اقدامات نظامی بود. تمامی این اقدامات به نوعی دقیقا در سوریه مورد استفاده قرار گرفتند. البته مانور تنها یک تمرین نظامی است، ولی جنگ هرچند با آمادگی تجهیزاتی کمتری همراه است، ولی با آشنایی از وضعیت دشمن، این امکان را فراهم میکند تا نارسایی ها و کمبودها مشخص شوند و از تسلیحاتی استفاده شود که تاکنون نیروهای نظامی در میدان واقعی جنگ بکار نگرفته بودند.
برای مثال در جریان عملیات نظامی در سوریه از راکتهای کرزو “Х-۱۰۱” در شرایط بیابانی استفاده شد که قبل از آن هرگز بکار گرفته نشده بود. راکتهای دور پرواز و دارای دقت بالای “Калибр”، “Искандер-М”، “Точка-У” و همچنین راکتهای “Х-۱۰۱″ و” Х-۵۵″ نیز در شرایط جنگی واقعی مورد استفاده قرار گرفتند. در جریان عملیات سوریه ۲۱۵ نوع تسلیحات و تجهیزات نظامی بکار گرفته شد و در مجموع بیش از ۷۰۰ کمبود و نقص آنها برطرف شد.
شرایط عملیات نظامی روسیه در خاک سوریه چندان آسان نبود: مقامات نظامی در گفتگوهای غیرعلنی اعتراف میکردند که در سپتامبر سال ۲۰۱۵ ارتش سوریه کاملا خسته و ناتوان شده بود، و این مسئله تازه بعد از آغاز عملیات مشخص شد. در بسیاری از موارد این عملیات توانست تجربه خوبی برای فرماندهی افسران روسی شود. برای اولین بار، نیروهای عملیات ویژه فدراسیون روسیه در چنین مقیاس گسترده ای شرکت داشتند.
عملیات نظامی در سوریه، بزرگترین عملیات نیروهای مسلح روسیه در تاریخ این کشور بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود، بیش از ۴۸۰۰۰ نیروی نظامی روسی در این عملیات مشارکت داشتند و ۴۱ تن از نظامیان روس نیز در سوریه جان خود را از دست داده اند.
عملیات در سوریه به کاخ کرملین این امکان را داد تا توان رزمی ارتش روسیه در شرایط جنگ واقعی را مورد ارزیابی قرار دهد. عملیات نظامی انجام شده در سال ۲۰۱۴ در منطقه کریمه، هرچند یک عملیات ویژه نظامی بود، ولی یک اقدام نظامی تمام عیار محسوب نمیشد. در واقع آخرین بار در زمان عملیات “جلب گرجستان به صلح” در ماه آگست سال ۲۰۰۸ از نیروهای نظامی روسیه استفاده شده بود. تجزیه و تحلیلهای صورت گرفته بعد از آن عملیات بود که اصلاحات اساسی در ارتش روسیه را آغاز کرد و نیروهای مسلح چهره تازهای به خود گرفت. و بر اساس نتیجه جنگ در سوریه میتوان گفت که ماشین نظامی روسیه اکنون نیاز به تغییرات اساسی ندارد.
البته اصلاحاتی خاصی ممکن است بر حسب نیاز رخ دهد، ولی خط مشی که در زمان آناتولی سردیوکوف وزیر دفاع سابق روسیه آغاز شده و بعد توسط سرگئی شایگو ادامه یافت ، از سوی فرد بعدی که این سمت را برعهده خواهد گرفت همچنان ادامه مییابد و این خط مشی بطور کامل پاسخگوی نیازهای روسیه در راستای تامین امنیت مطمئن کشور است.
تجارب و درسهایی که در جریان عملیات نظامی در سوریه بدست آمده است، بدون تردید در زمان برنامه ریزی برای عملیات نظامی بعدی نیروهای مسلح روسیه مورد توجه و استفاده قرار خواهند گرفت، البته اگر ولادیمیر پوتین تصمیم بگیرد که از تجربه موفق نابودسازی اسلامگرایان رادیکال، در سوریه، در سایر کشورها هم استفاده کند.
خواجه میر احمد
فرهنگستان
اول جنوری ۲۰۱۷