اواخر ماه فبروری سال ۲۰۰۱ میلادی طالبان اعلام کردند که به فتوای ملا محمد عمر رهبر خود تندیسهای تاریخی بودا را در بامیان از بین خواهند برد.
آنان مجسمههای بودا را نماد شرک و بتپرستی میدانستند و تصمیم به تخریب این دو تندیس تاریخی گرفته بودند. تصمیم طالبان برای نابودی تندیسهای بودا با واکنشهای بینالمللی زیادی روبهرو شد. سازمان ملل متحد از طالبان خواست که از این اقدام صرف نظر کند، زیرا این تندیسها میراث فرهنگی جهانی شمرده میشد. حتا کوفی عنان، سرمنشی سازمان ملل متحد نمایندهای را به نزد رهبری طالبان فرستاد تا از تخریب تندیسها جلوگیری کند.
سازمان فرهنگی یونیسکو مربوط به سازمان ملل متحد نیز از طالبان خواست تا تندیسهای بودا را تخریب نکنند. تعدادی از کشورهایی که مذهب بودایی در آن تا امروز رواج دارد نیز تلاشهای زیادی برای جلوگیری از تخریب بوداها انجام دادند، ولی مرغ طالبان یک لنگ داشت و آنان در ظهر روز نهم مارچ تخریب بودا را آغاز کردند. گفته میشود تعدادی از طالبان برای به دست آوردن «ثوابِ» تخریب بتها به بامیان آمده بودند و حتی با کلاشینکوف نیز به سوی تندیسها شلیک میکردند. سرانجام پس از دو روز تلاش برای انهدام تندیسهای بودا در یازدهم مارچ سال ۲۰۰۱ صلصال و شهمامه فروریختند و شرمساری بزرگی را برای جهالت طالبی بر جای گذاشتند. البته به گفته شاهدان عینی، بیست روز دیگر نیز طالبان در تخریب تندیسها بودند تا این که در اخیر جز دو جای خالی دیگر چیزی از تندیسهای بودا نماند.
تندیسهای بودا در روند تاریخی خود همیشه مورد بیمهری حاکمان زمان قرار داشته است. طبق تحقیقات مختلف ساخت این دو تندیس را که گویا زن و شوهر میباشند به قرن پنج میلادی نسبت میدهند. در آن زمان این دو تندیس دارای شکوه و جلال فوق العاده بوده و همچنان لباسهای مجللی بر تن داشتند. بر پیکر این دو بودا مقدار زیادی طلا و جواهرات وجود داشت. گویا نخستین بار حجاج بن یوسف یکی از امرای عرب که بر خراسان استیلا داشت، برای غارت پیکرهای بودا آستین بلند کرد و تمامی جواهرات و طلاهای این دو تندیس را به غارت برد. پس از آن چنگیز خان، اورنگزیب شاه سلسله مغولی هند، امیر عبدالرحمان خان نیز فرا خور توان خود به تخریب این دو تندیس دست یازیدند. در دوران جنگهای تنظیمی میان مجاهدین این دو تندیس از گزند این جنگها در امان نماند و صدمه دید، ولی این طالبان بودند که مهر خاتمه را بر پیکر تندیسهای هزار و ششصد ساله بوداها در بامیان زدند و کار نیمهمانده حاکمان گذشته را تمام کردند. شاهدان عینی میگویند طالبان پس از تخریب بودا برنامههای شادیانه در منطقه برپا کردند و ملا عمر را به نام ابراهیم بت شکن مسما ساختند. پس از سقوط طالبان تلاشهای بینالمللی برای احیای و بازسازی تندیسهای بودا در بامیان روی دست گرفته شد. تعدادی از باستانشناسهای مشهور خارجی برای بررسی وضعیت این تندیسها به بامیان رفتند و حتا کشورهایی نیز اعلام امادگی کردند که این تندیسها را دوباره خواهند ساخت. ولی با تمام این احوال تندیس بودا تا امروز ساخته نشد. سازمان علمی فرهنگی یونیسکو نیز مخالف ساخت دوباره این تندیسها است و دلیلش را هم عدم امکان ساخت این دو تندیس میداند. حالا جای خالی تندیسهای بامیان به عنوان نماد جهالت بشری در بامیان خودنمایی میکند و فرهنگیان افغانستان همه ساله در پای این تندیسهای خالی برنامههای هنری و فرهنگی دایر میکنند تا نشان دهند که فقط جریان کوچک و خودفروختهای بودند که ارزشهای تاریخی و فرهنگی این تندیسها را در نظر نگرفتند و آنان را ویران کردند. و برای خودشان نیز لکه ننگی که یادآور جهالت شان است بر جا گذاشتند.
یکشنبه ۲۲ حوت ۱۳۹۵
– فریدون آژند
منبع : هشت صبح
