با گذشت زمان شکاف طبقاتی میان ثروتمند و فقیر بیشتر میشود. در این نبشته تلاش بر آن است تا به مهمترین واریانسها بر بیشتر شدن این شکاف پرداخته شود و همچنان با ارایه آمارها و پارادایمها، به توضیح مسأله و راههای مبارزه با فقر تمرکز میگردد. اخیراً نهاد آکسفام ایالات متحده امریکا گزارشی ارایه کرد که بر اساس آن سرمایه هشت فرد ثروتمند جهان برابر است با سرمایه ۳.۶ میلیارد نفر (نیم جمعیت جهان) در حالی که ۶ سال پیش ۲۸۸ نفر معادل نیم جمعیت جهان سرمایه داشت و یکسال قبل این تعداد به ۶۲ نفر میرسید. این آمار رشد سریع سرمایه طبقه ثروتمند و گسترش شکاف طبقاتی در واحد زمان را نشان میدهد.
علیالرغم این که فقر مطلق در مقیاس جهانی کم شده است، فاصله اما میان فقیر و ثروتمند به صورت بیپیشینهای بیشتر شده است. نابرابری اقتصادی جوامع را از هم میپاشد و این بحران به چالش جهانی مبدل خواهد شد. هرچند کشورهای نظیر ایالات متحده امریکا و جمهوری مردم چین برای کمکردن فقر تلاش فراوان داشتند ولی هر دو کشور در جمع ده کشوریاند که بالاترین سطح نابرابری اقتصادی را دارند. در فهرست کشورهایی که بالا ترین سطح نابرابری اقتصادی دارند، فدراتیف روسیه در صدر است. در این کشور یک درصد طبقه ثروتمند سرمایه معادل به ۷۰ درصد طبقه فقیرتر را در اختیار دارد، در چین اما ۱ درصد طبقه ثروتمند سرمایه برابر به ۴۵ درصد و در ایالات متحده ۱ درصد ثروتمندترین افراد سرمایه معادل به ۴۲ درصد طبقه فقیرتر را در اختیار دارد. در مقیاس جهانی اما وضعیت بدتر از این است. سرمایه ۱ درصد طبقه ثروتمند برابر با سرمایه ۹۹ درصد بقیه جمعیت جهان میباشد.
ثروت در کشورهای توسعهیافته به سرعت به وجود میآید و سکتور خصوصی به حیث بازیگر اصلی در تولید سرمایه، فاکتور اصلی به حساب میرود. دولتها اما با پیشگیری استراتیژیهای حساب شده میتوانند فقر را کاهش دهند. بهگونه مثال کشور چین در ۲۰ سال اخیر، دستمزد را سه برابر افزایش داده است به این ترتیب جمهوری مردم چین با وجود شکاف طبقاتی زیاد، فقر مطلق را کاهش داده و در حال حاضر این کشور بالاترین تعداد میلیاردرهای جهان را به خود اختصاص داده است.
فساد یکی دیگر از عوامل گسترش شکاف طبقاتی میباشد. وجود فساد دلیل اصلی تجمع سرمایه نزد طیف مشخص جامعه است. گریز از مالیات در بنگاهای بزرگ سبب پخش ثروت به صورت نا متقارن میگردد. دستمزد پایین، فرصتهای طبقه متوسط برای رشد اقتصادی را نابود میکند. سطح بیکاری در جوامع نیز سبب فقر و بیشتر شدن فاصله طبقاتی میگردد.
در کشورهای رو به توسعه عوامل دیگری نیز در شکاف طبقاتی تاثیر گذاراند. روابط بنگاهها با سیاستگذاران زمینه فساد و انبار شدن ثروت در میان توده مشخص را قطعی میسازد. همچنان امنیت و تبعیض از دیگر فاکتورهای تاثیرگذار بر توزیع نا متجانس ثروت میباشد.
کشور ویتنام الگویمناسبیدر راستای کاهش فقر برای کشورهای رو به توسعه است. این کشور ریفورم و سیاستهای اصلاحی خود را از سال ۱۹۸۶ آغاز کرد و درآمد سرانه آن کشور از ۱۰۰ دالر در سال ۱۹۸۰ به ۲۱۰۰ دالر در سال ۲۰۱۵ افزایش پیدا کرد و این روند رشد، توام با کاهش فقر همراه بوده است. پیش از آغاز اصلاحات، ۵۰ درصد جمعیت ویتنام در فقر مطلق قرار داشتند که این آمار در سال ۲۰۱۵ به ۳ درصد کاهش پیدا کرد. توسعه ویتنام در پی تصمیم قاطع و تلاش فراوان «دوی موی» به خاطر آوردن اصلاحات به این مرحله رسید. این کشور با تطبیق برنامههای حساب شده کوتاه مدت و دراز مدت و جدیت در پیادهکردن استراتیژیهای مدون، به موفقیتهای چشمگیری دست پیدا کرد. ویتنام همچنان در روابط و اقتصاد بینالمللی با عقد چندین موافقتنامه آزاد و عضویت در سازمانهای جهانی گامهای موثری برای رشد تجارت و رشد سطح اقتصاد این کشور برداشت.
افغانستان که در رده کشورهای جهان سوم (کمتر توسعه یافته) قرار دارد، به فقر گسترده دچار است. امنیت، اصلیترین و مهمترین عامل فقر و تفاوت میان ثروتمندان و طبقه فقیر میباشد. در افغانستان بیش از ۸۰ درصد جمعیت مصروف کشاورزی و دامداری میباشند. اکثریت مطلق این کشاورزان به سختی مخارج خانواده خود را به دست میآورند در کنار این بر اساس آمار بانک جهانی نرخ بیکاری بالاتر از ۴۰ درصد میباشد و ۳۶ درصد جمعیت افغانستان زیر خط فقر زندهگی مینمایند. از سوی دیگر ناامنی و فساد گسترده، دستمزد پایین از عوامل پراکندگی ثروت به صورت نا متوازن و به شدت نابرابر تخمین میشود. افغانستان با درآمد سرانه کمتر از ۷۰۰ دالر یکی از فقیرترین کشورهای جهان به شمار میرود. کشور ویتنام پارادایم مناسبی در زمینه اصلاحات و زیرساختهای اقتصادی برای افغانستان میباشد. با توجه به فرصتهای موجود نظیر عضویت افغانستان در سازمان تجارت جهانی، استفاده از بندر چابهار و کوریدور لاجورد که افغانستان را به اروپا وصل میکند، نیاز به مدیریت و برنامه جامع است تا افغانستان را در مسیر درست هدایت کند.
سه شنبه ۱۹ دلو ۱۳۹۵ – شیرمحمد فرخ، استاد دانشگاه و مشاور وزارت تجارت
منبع : هشت صبح
