سال ۲۰۱۶، سال دیگری توام با فزارونشیب برای افغانستان بود که حکومت و مردم افغانستان و عزم و اراده‌ی جامعه جهانی در کمک به کشور را آزمایش کرد.
ناکامی‌های حکومت وحدت ملی افغانستان شامل تصرف موقتیِ دوباره‌ی مرکز ولایت قندوز برای دومین‌بار توسط طالبان، ظهور دوباره‌ی دولت اسلامی در شرق افغانستان و ناتوانی حکومت در خلق فرصت‌های شغلی برای متوقف ساختن مهاجرت دسته‌جمعی افغان‌ها به اروپا بود. در همین‌حال پیشرفت‌های حکومت وحدت ملی در سال ۲۰۱۶، توافق صلح با حزب اسلامی گلبدین، اتصال فزاینده با چین و تلاش‌های موفقانه در زمینه‌ی منزوی ساختن پاکستان در سطح منطقه ای و بین‌المللی بوده است.
ناکامی‌ها در ۲۰۱۶
افزایش ناامنی در سرتاسر افغانستان
ناامنی در این سال در سرتاسر افغانستان، به‌خصوص در بخش‌های شمالی و جنوبی کشور، افزایش یافت. طالبان، مانند آنچه که در سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد، طالبان مرکز استراتژیکِ حیاتی ولایت قندوز در شمال را تصرف کردند که نیروهای حکومتی صرف پس از تشدید جنگ آن را بازپس گرفتند. طالبان به قندوز محدود نماندند، بلکه فعالیت‌های ستیزه‌جویانه‌شان را در سرتاسر ولایات فاریاب، جوزجان و بغلان در شمال نیز گسترش دادند. علاوه برآن، ولایت هلمند که تاکنون یکی از مناطقی باقی مانده است که حکومت و طالبان بر سر آن شدیدترین رقابت را دارند، در سال ۲۰۱۶ شاهد جنگ‌های خونینی بود. علاوه بر آن طالبان تهاجمات گروهی را بر لشکرگاه، مرکز ولایت هلمند، راه‌اندازی کردند، اما [این تهاجمات] توسط نیروهای حکومت افغانستان موفقانه دفع شدند. علاوه بر آن طالبان نبردهای سنگینی را برای تصرف ترینکوت، مرکز ولایت ارزگان، آغاز کردند؛ اما باز هم پس از درگیری‌های شدید توسط نیروهای حکومت افغانستان کنار زده شدند.
این دستاوردهای قابل توجه طالبان نشان می‌دهد که آن‌ها بهتر از قبل سازمان یافته و مجهزتر هستند، آن‌ها هم‌چنین این توانایی را دارند تا حاکمیت حکومت را به چالش بکشند و خلاها و ناکارآمدی مدیریت امنیت توسط حکومت افغانستان را آشکار ساخته‌اند. به‌طور مثال، در یک گزارش تازه آمده است که تعداد جنرال‌های ارتش افغانستان بیشتر از تعداد جنرال‌های ارتش امریکا است. تمایل به انتصاب افراد بی‌تجربه در سکتور امنیت این خلاها را عمیق‌تر ساخته است.
تهدید داعش
در سال ۲۰۱۵، فعالیت‌های داعش در شرق کشور در اوجش بود که پس از یک تهاجم جمعی نیروهای افغان و ائتلاف [این فعالیت‌ها] کاهش یافت که نتیجه‌ی آن تضعیف این گروه بود، با این‌حال، این گروه کاملا شکست نخورد. داعش در سال جاری با هدف قرار دادن غیرنظامیان حملات بسیار خونینی را در کابل انجام داد و بار دیگر دارد به عنوان یک تهدید امنیتیِ کلان ظهور می‌کند. طالبان، داعش را یک رقیب و یک تهدید می‌داند. تصور می‌شود که اگر داعش در سال ۲۰۱۷ توسط طالبان یا نیروهای حکومتی با کمک نیروهای بین‌المللی شکست داده نشود، این گروه به پیشروی‌اش ادامه بدهد.
فرار مغزها
هرچند اکثریت افغان‌هایی که از کشور فرار می‌کنند بدترشدن اوضاع امنیتی را یکی از عوامل محرک می‌دانند، این تنها دلیل مهاجرت دسته‌جمعی آن‌ها نیست. اقتصاد فلج و وابسته به کمک و فقدان فرصت‌های شغلی در افغانستان به‌شدت به فرار مغزیِ فزاینده کمک کرده است. حکومت افغانستان باید پروژه‌هایی که می‌توانند فرصت‌های شغلی ایجاد کنند را آغاز کند و در همین راستا بست‌های خالی در حکومت را پر سازد. حکومت باید یک رویکرد استراتژی متوازن نسبت به امنیت و توسعه را دنبال کند – یک استراتژیِ امنیت پایدار.
دستاوردها در سال ۲۰۱۶
سال ۲۰۱۶، سالِ سراسر چالش‌های مداوم نبود؛ حکومت در چند زمینه‌ی مهم به موفقیت دست یافت. به‌طور مثال، حکومت موفق شد با حزب اسلامیِ گلبدین حکمت‌یار، یکی از گروه‌های مخالف مسلح در کشور، موافقت‌نامه‌ی صلح امضا کند. این گروه، هرچند در مقایسه با طالبان نسبتا ضعیف است، با این وجود، یک حزب سیاسی قدرتمند و فراگیر برای بیش از چهار دهه در صحنه‌ی [سیاسی و امنیتی] کشور باقی مانده بود و در سراسر کشور حامی دارد. دستیابی به توافق صلح با حزب اسلامی یک موفقیت بزرگ برای حکومت افغانستان در راستای تامین ثبات برای این کشور جنگ زده بود. این توافق به‌خوبی می‌تواند تاثیر مفیدی بر ستیزه‌جویی طالبان نیز داشته باشد.
علاوه برآن، حکومت افغانستان، با تعقیب اتصال منطقه‌یی، بیشترین تلاشش را به خرج می‌دهد تا از موقعیت استراتژیک این کشور برای تشویق اتصال فراآسیایی استفاده کند. بنابراین، افتتاح اخیرِ اتصال قطار باری با چین و هم‌چنین یک خط راه‌آهن با ترکمنستان چانس افغانستان برای تبدیل شدن به یک مرکز تجارتی منطقه‌یی را که بتواند به تقویت رشد اقتصادی در این منطقه کمک کند، افزایش می‌دهد. چین باید درک کند که این کشور برای تحقق رویاهای «یک کمربند، یک جاده» اش، این کشور به یک افغانستان امن و با ثبات نیاز دارد.
در داخل کشور، حکومت افغانستان، باوجود ناکامی در رسیدگی [به مشکل] بی‌کاری، در تولید درآمد، بیشتر از هدف تعیین‌شده برای سال ۲۰۱۶، موفق بود؛ چیزی که برای توسعه‌ی اقتصادی این کشور و مصارف عمومی عمیقا مهم است. در زمینه‌ی سیاست خارجی، حکومت در تداوم برجسته‌سازیِ جنگ افغانستان با استفاده از کانال‌های مختلف منطقه‌یی و بین‌المللی موفق بود. مهم‌تر از همه، حکومت افغانستان موفقانه بهتر از پاکستان بازی کرد و این کشور را به‌عنوان حامی اصلی گروه‌های ستیزه‌جو که در سرتاسر افغانستان فعالیت دارند، به‌شمول طالبان، نمایش داد. اظهارات اخیر رییس‌جمهور اشرف غنی در کنفرانس قلب آسیا در هند، در افغانستان حمایت گسترده‌یی داشت.
چالش‌های پیش‌رو
سال ۲۰۱۷، یک سال آسان برای حکومت افغانستان نخواهد بود، چون حکومت با چالش‌ها در سطوح متعدد مواجه خواهد شد. حکومت هنوز استراتژی‌یی برای اصلاحات کلیدی در سطح اجرایی ندارد و در عین زمان نتوانسته است حکومت‌داری خوب به ارمغان بیاورد و فساد را کاهش بدهد. یک سروی اخیراً نشان می‌دهد که افغان‌ها برای انجام کار روزانه ۳ میلیون دالر رشوه می‌پردازند. فساد یک به‌عنوان مانع اصلی رشد و شگوفایی باقی مانده است. گذشته از ایجاد فرصت‌های شغلی، حکومت افغانستان باید افراد حرفه‌یی و باتجربه را در سکتور امنیتی استخدام کند تا بر خلاها غلبه کند. فقدان رهبری مناسب همراه با رشد فساد در سطوح امنیتی، پیامدهای شدیدی داشته است. حکومت باید تمام اختلافات داخلی را کنار بگذارد و در دستگاه امنیتی اصلاحات قاطع بیاورد.
در زمینه‌ی سیاست خارجی، حکومت افغانستان باید ماشین دیپلماتیک خود را فعال سازد تا بازیگران منطقه‌یی، به‌شمول روسیه، هند، چین، پاکستان و ایران را متقاعد سازد که صلح در منطقه به صلح در افغانستان مرتبط است. کنفرانس سه‌جانبه‌ی اخیر روسیه، چین و پاکستان در مورد افغانستان بدون شرکت کابل، نشانه‌ی دیگری است که نشان می‌دهد رهبری کشور باید این بازیگران را متقاعد سازد که چنین اقداماتی مزایایی ندارد و در عوض، باتلاق افغانستان را پیچیده خواهد ساخت که نه‌تنها اوضاع را در منطقه بدتر خواهد ساخت، بلکه روی روابط دولت با دولت نیز اثر منفی خواهد گذاشت.
اگر افغانستان نتواند کارگزاران منطقه قدرت مانند روسیه و چین را متقاعد سازد، افغانستان یکبار دیگر به طرف رقابت کشانده خواهد شد و به یک دولتِ سپر میان روسیه و ایالات متحده تبدیل خواهد شد. افغان‌ها قبلا در جریان جنگ سرد، بهای سنگینی را برای رقابت ابرقدرت‌ها پرداخته است. به‌دنبال آن، حکومت افغانستان باید یک سیاست خارجی متعادل و متوازنی را در پیش بگیرد که تضمین کند قدرت‌های بزرگتر خطرات در کشور در سال ۲۰۱۷ را درک خواهند کرد.
شنبه ۱۱ جدی ۱۳۹۵
منبع : پیام آفتاب
