صلح در افغانستان به ویژه در سالهای اخیر به یک رؤیای دست نیافتنی تبدیل شده و دولت و مردم افغانستان برای رسیدن به این مهم دروازههای زیادی را دق الباب کرده اما هر بار پاسخهای منفی، دو پهلو و حتی چند پهلو را شنیدهاند: از مذاکرات صلح ابتدایی با طالبان در زمان کرزی گرفته تا مذاکرات چهار جانبه صلح که با مشارکت نمایندگان آمریکا و چین در اوایل عمر دولت وحدت ملی برگزار شد، همه و همه دستاورد عملی ملموسی در زمینه صلح برای مردم افغانستان نداشته است.
دکتر فرامرز تمنا، رئیس مرکز مطالعات استراتژیک وزارت امور خارجه افغانستان، در این مورد به خبرنگار خبرگزاری پیام آفتاب میگوید پروسه صلح افغانستان در سیاست خارجی کشور معنا و مفهوم پیدا میکند و سیاست خارجی افغانستان در چند سال اخیر بر دو محور انکشاف و امنیت و صلح استوار بوده است: در زمان کرزی سیاست خارجی کشور بر امنیت و صلح استوار بود اما با شکست مواجه شد و دولت وحدت ملی سیاست خارجی افغانستان را بر اقتصاد عیار گردانده است.
وی تأکید میکند در مطالعات صلح سه مرحله وجود دارد: مرحله صلح سازی، صلح بانی و از بین بردن عوامل ضد صلح و افغانستان هنوز در مرحله صلح سازی قرار دارد.
دکتر فرامرز تمنا میگوید در مبحث صلح در کشور باید به هشت نوع صلح اشاره کنیم: صلح نظامی، صلح سیاسی، صلح فرهنگی، صلح ایدئولوژیک، صلح اقتصادی، صلح مدنی، صلح استخباراتی و صلح منطقهای؛ سیاست خارجی افغانستان تنها یک بعد از هشت بعد ایجاد صلح در کشور را در اختیار دارد که همان صلح منطقهای است. اشتباه محض است اگر تصور کنیم که تمام ابعاد صلح در افغانستان منطقهای است.
رئیس مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان تأکید میکند هفت مولفه صلح داخلی است و تا زمانیکه مشکلات موجود در این زمینهها حل نگشته و به طور مثال تمام طرفهای سیاسی در افغانستان در قدرت مشارکت نداشته باشند، بین قرائتهای میانه رو و تندرو از اسلام به نوعی تعادل ایجاد نگردد و دانایی و دانش به طور مساوی توزیع نشود، نمیتوان با تنها تمرکز بر صلح نظامی و منطقهای به امنیت و صلح در افغانستان رسید.
دکتر فرامرز تمنا میافزاید حتی اگر پاکستان هم وجود نداشت، با هفت مولفه دیگر ایجاد صلح در کشور روبرو بودیم.
وی میگوید افغانستان هم اکنون دو سیاست منطقه گرایی و بینالملل گرایی را در عرصه روابط خارجی خود مد نظر گرفته است؛ افغانستان سعی میکند با اعتماد سازی میان کشورهای منطقه در قالب کشورهای قلب آسیا و نیز تبدیل شدن به محور فعالیتهای اقتصادی به گونهای منافع کشورهای منطقه و جهان را در افغانستان گره بزند تا از این طریق به امنیت برسد.
دکتر فرامرز تمنا در ادامه تأکید میکند افغانستان نه به لحاظ نظامی و نه به لحاظ اقتصادی با پاکستان قابل مقایسه است پس نباید سعی کنیم با پاکستان در داخل افغانستان مواجه شویم؛ در اینکه پاکستان بزرگترین تمویل کننده گروههای تروریستی است شکی نیست اما فعالان عرصه سیاست خارجی افغانستان باید سعی کنند در سه مکان با پاکستان روبرو شوند و این کشور را زیر فشار افکار عمومی و سیاسی قرار دهند. اولین مکان پروسه صلح است: افغانستان به کمک شرکای بینالمللی خود باید پاکستان را وادار به قطع حمایت از گروههای تروریستی کنند. دومین مکان سازمان همکاریهای اسلامی است و از آنجایی که پاکستان عضو این سازمان است میتوان این کشور را تحت فشار قرار داد. سومین مکان سازمان ملل و شورای امنیت است: افغانستان میتواند با ارائه مدارک و شواهد لازم دال بر حمایت پاکستان از گروههای تروریستی به شورای امنیت سازمان ملل زمینه انزوای این کشور در سطح بینالملل را فراهم کند.
وی میافزاید سیاست خارجی در جهان یک امر تخصصی است و هر کسی صلاحیت ندارد در مورد آن نظر بدهد در حالیکه در افغانستان به یک متاع کوچه و بازار تبدیل شده و کسانی که الفبای سیاست را نمیدانند سیاست خارجی را به کوچه و بازار کشانده اذهان مردم را مشوش و شهروندان کج اندیش را اغفال میکنند.
رئیس مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان تأکید میکند برای بررسی جوانب ایجاد صلح باید یک مرکز مطالعات صلح در کشور ایجاد شود تا هرکس و ناکسی به نام صلح بر اذهان مردم نتازد.
این در حالس است که عدهای از کارشناسان میگوید سیستم سیاسی افغانستان قائم به فرد است نه قائم به سیستم و این امکان وجود دارد که با ختم عمر دولت وحدت ملی، برنامههای این دولت نیز ناتمام رها و به دست فراموشی سپرده شود.
از طرفی باید گفت افغانستان کشوری است که همواره بیشترین بها را برای دخالتهای خارجی پرداخت کرده و بازیگران کلان بینالمللی هموار میدان افغانستان را برای بازیهای سیاسی خطرناک خود انتخاب کردهاند و در این میان مردم افغانستان بیشترین قربانی را دادهاند.
داکتر فرامرز تمنا در این مورد میگوید ایجاد مستطیل امنیتی با کشورهای ترکیه، اسرائیل، افغانستان و هند در چهار گوشه سیاستی است که آمریکا در آینده در پیش خواهد گرفت و از آنجایی که بر اساس یک فرضیه هژمونی دنیا هر صد سال عوض میشود، امریکاییها نمیخواهند اجازه دهند که این اتفاق در مورد آنها نیز بیفتد پس با تلاش برای ایجاد این مستطیل امنیتی به افغانستان توجه ویژه خواهند داشت. در این مستطیل امنیتی هند جایگزین پاکستان شده و با منزوی شدن احتمالی پاکستان در آینده امید به صلح در افغانستان نیز افزایش خواهد یافت.
دکتر فرامرز تمنا، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی است که سالهاست در وزارت امور خارجه کشور، فعالیت میکند.
آقای تمنا اکنون در مرکز مطالعات استراتژیک این وزارت به عنوان رئیس کار میکند و پیش از این نیز به عنوان معاون سخنگوی این وزارت، ایفای وظیفه میکرد.
دکتر تمنا کارشناس در مسایل سیاست خارجی و توسعه است و از ایشان دهها مقاله و کتاب در زمینههای مختلف به چاپ رسیده است.
وی به تازگی مؤسسه تحصیلات عالی تخصصی «دیپلماسی و مطالعات بین الملللی» را در کابل تأسیس کرده است.
حفیظ الله رجبی، خبرنگار خبرگزاری پیام آفتاب در کابل
شنبه ۲۷ قوس ۱۳۹۵
