اهمیت دیدار محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان، از هند را میتوان در چهار زمینه به بحث گرفت.
نخست تلاشهای افغانستان و متحدان غربیاش در راس آمریکا به شمول مقامهای نظامی ناتو برای جلب همکاریهای هند در زمینه توسعه کمکهای نظامی، دوم نیاز افغانستان به بسط روابط متقابل اقتصادی با این کشور و سوم امضای پیمان استرداد مجرمین و همکاریهای فضایی در چارچوب قرارداد همکاریهای استراتیژیک میان دو کشور.
همکاریها در هر سه مورد یاد شده با مخالفت پاکستان و طالبان روبرو شده است.
چهارم اینکه گروه طالبان در هفتههای اخیر به هند هشدار داد که از ارسال کمکهای نظامی به افغانستان خودداری کند. تهدیدی که میتواند برخی از پروژههای اقتصادی افغان- هند را متضرر کند.
طالبان در گذشته نیز علیه پروژههای اقتصادی و حتی پزشکی هندیها در افغانستان تهدید ایجاد کردهاند. طالبان بارها به نمایندگیهای دیپلوماتیک هند در افغانستان و یک بار به مهمانسرای پزشکان هندی در شهر نو کابل حمله کردند. مهندسان هندی که برای جاده سازی به افغانستان آمده بودند، همواره از سوی طالبان با تهدید روبرو بودند.
کمکهای نظامی
در زمینه نظامی هند متمایل به ارسال کمک نبود. زمانیکه نیرویهای بینالمللی از افغانستان خارج میشدند، هند در برابر درخواستهای افغانستان برای کمک نظامی مکث و تأمل می کرد.
ولی با به قدرت رسیدن حزب بهارتیا جاناتا، رهبر جدید هند نرندارا مودی سیاست شجاعانه را در قبال افغانستان اتخاذ کرد.
برنامههای محدود آموزش افسران نظامی افغانستان را زمینه سازی کرد، چهار هلیکوپتر نظامی ساخت روسیه را به نیروی هوایی افغانستان کمک کرد و حالا احتمال دارد به کمکهای بیشتر نظامی براساس خواست افغانستان متعهد شود.
چراغ سبز
ماه گذشته جان کری، وزیر خارجه آمریکا در هند بود. در همانجا او پاکستان را مورد انتقاد قرار داد و از این کشور خواست در مرزهایش با هند به جای سیاست رویارویی و حمایت از جدایی طلبان کشمیر به همکاری و همگرایی روی آورد.
تحلیگران هندی و پاکستانی معتقد اند که او از هند خواسته تا برای تامین ثبات در افغانستان با این کشور همکاری بیشتر کند. در گذشته آمریکا از همکاریهای نظامی کشورهای منطقه به ویژه هند برای اجتناب از ناراحتی پاکستان حمایت نمیکرد اما حالا این موضع تغییر کرده است و حتی در مورد سفر مقامهای ناتو به هند برای تشویق این کشور به همکاریهای نظامی صحبت میشود.
از بی تمایلی تا گرمی روابط
اشرف غنی با روی کار آمدن بر سر قدرت در سپتامبر ۲۰۱۴، ابتدا نزدیکی با پاکستان را به هدف برقراری ثبات و کشاندن شورشیان طالبان به میز مذاکره به وساطت مقامهای این کشور در دستور کار سیاست خارجیاش قرار داد.
او پیشتر از دیگر کشورهای منطقه به پاکستان سفر کرد و در مرکز فرماندهی ارتش پاکستان سخنرانی کرد و روابط دو کشور را وارد یک جریان نو و دوستانه ساخت.
خواست افغانستان از پاکستان ترغیب طالبان به مذاکرات صلح یا اجرای عملیات نظامی و بیرون راندن آنها از خاک پاکستان بود.
او برای جلب حمایت پاکستان حتی روابط افغانستان با هند را به قمار گذاشت. در آن زمان شماری از پروژههای هند برای افغانستان را به حالت تعلیق درآورد و از سفر به این کشور تا مدتها خودداری کرد.
سردی روابط با هند روشن و محسوس بود. ولی این سیاست افغانستان نتیجه در پی نداشت و حمایت حلقاتی در پاکستان از شورشیان در داخل خاک پاکستان ادامه یافت.
همکاری پاکستان برای مذاکرات صلح پیهم موکول به مابعد میشد و بر عکس افغانستان با موج حملات شدیدتری از سوی طالبان مواجه شد.
افغانستان در یک سال گذشته از نظر امنیتی اوضاع بسیار دشواری را تجربه کرد.
همکاریهای بیشتر اقتصادی
هند پروژههای متعدد اقتصادی را در افغانستان کمک مالی میکند.
در تازهترین مورد هند در جریان سفر رئیس جمهور غنی اعلام کرد که یک میلیارد دلار کمک بلاعوض به افغانستان میدهد.
کمک نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلاری هند برای تکمیل بند برق “سلما” بزرگترین پروژه برق در افغانستان که امسال به بهره برداری سپرده شد، نیز برای افغانستان حیاتی بود.
تکمیل ساختمان پارلمان افغانستان و اتصال شاهراه زرنج دلآرام از دیگر پروژه های مهمی است که هند در افغانستان به پیش برده است.
هند در یک و نیم دهه گذشته تا دو میلیارد دلار به افغانستان کمک کرده است.
در حالیکه افغانستان از نظر تجارت با هند به راههای زمینی پاکستان نیازمند است، پاکستان هفته پیش بندر واگه در مرزش با هند را به روی کالاهای تجاری به ویژه میوه فصلی افغانستان بست.
آسیبی که اقتصاد کشاورزی افغانستان را به شدت ضربه میزند. افغانستان نیز در واکنش به این تصمیم هشدار داد که راههایش بر روی کالاهای پاکستان به آسیای میانه را خواهد بست.
راه یابی به آب
هند تلاش دارد تا هرچه زودتر بندر چابهار را که امسال افتتاح شد با ظرفیت کلانتری در آبهای ایران توسعه بدهد و راه آبی را برای گسترش صادرات و واردات با افغانستان و هند و کشورهای آسیای میانه از باز کند؛ آنچه را که رئیس جمهوری افغانستان “پایان محاط به خشکه بودن افغانستان” خوانده است.
توسعه فعالیت تجاری در این بندر و ایجاد پل هوایی برای فروش میوه فصلی افغانستان در هند، ممکن است کشاورزی افغانستان را جان تازه بدهد.
هند در زمینه استخراج معادن افغانستان نیز مشتاق است اما مشکلات امنیتی این مجال را تاکنون در بستر کلان مساعد نکرده است.
چرا کمک به افغانستان
هند اقتصاد در حال ظهور است و به منابع کلان انرژی نیاز دارد. منابعی که در آنسوی مرز افغانستان در آسیای میانه قرار دارد.
هند با زمینهسازی از راه افغانستان مشتاق دسترسی به این منابع و بازاریابی برای کالاهایش است.
از سوی دیگر سالهاست که هند نیز مانند افغانستان از فعالیت شورشیان اسلامگرا رنج میبرد که در آنسوی مرزهایش در کشمیر تحت کنترل پاکستان فعال اند.
رسانههای هند اخیرا خبر دادند که بیش از ۲۰ تندرو اسلامگرا از کارالای هند به افغانستان رفته و به گروه داعش پیوسته اند.
این افراد میتوانند در آینده برای هند همانند دیگر شورشیان تندرو دردسرساز شود. نزدیکی هند با افغانستان متضمن پاسخ به نیازهای اقتصادی و امنیتی هند نیز است.
آصف معروف
بی بی سی
۱۶٫۰۹٫۲۰۱۶
