کابل/۲۳قوس/فرهنگستان
مهلت دولت پاکستان برای اتباع خارجی که اعتبار ویزای آنان پایان یافته است، تا ۱۶ روز دیگر به اتمام می‌رسد.
وزارت داخله پاکستان با صدور خبرنامه‌ای، اعلام کرده است که اتباع خارجی باید تا پایان سال روان میلادی این کشور را ترک کنند، در غیر آن جریمه نقدی یا زندانی خواهند شد. مهاجران افغان در پاکستان به‌تازه‌گی از طریق شماره‌های تماس هشدار دریافت کرده‌اند که در صورت اقامت بیش از مدت تعیین‌شده، زندانی و نام‌شان در فهرست سیاه ورود به این کشور درج خواهد شد. این هشدار وزارت داخله پاکستان اکنون پناهنده‌گان افغانستان در این کشور را در وضعیت رقت‌بار و بی‌سرنوشتی محض قرار داده است.
وزارت داخله پاکستان برای دومین بار خبرنامه‌ای را منتشر کرده است که براساس آن شهروندان خارجی مقیم در این کشور مکلف‌اند به تمدید ویزه و اخذ مجوز خروج از این کشور اقدام کنند. در خبرنامه هفت‌ماده‌ای این وزارت گفته شده است که پس از پایان اعتبار ویزای اقامت در پاکستان، خارجیان برای دریافت مجوز خروج از این کشور با پرداخت جریمه مواجه می‌شوند.
شماری از پناه‌جویان افغانستان مقیم پاکستان از دریافت پیام‌های هشدارآمیز تلفنی از سوی وزارت داخله این کشور خبر می‌دهند. آنان با اشتراک گذاشتن متن پیام‌هایی که از طریق سیم‌کارت‌های پاکستانی دریافت کرده‌اند، می‌گویند که از آن‌ها خواسته شده تا پیش از پایان سال روان میلادی برای تمدید ویزای اقامت خود اقدام کنند؛ در غیر آن با سه سال حبس مواجه و نام‌شان در فهرست سیاه ورود به این کشور درج خواهد شد.
در متن پیامی که به تلفن‌های همراه مهاجران افغانستان در پاکستان ارسال شده، آمده است: «آخرین مهلت دریافت مجوز خروج برای اتباع خارجی بیش از مدت اقامت تحت عفو عمومی ۳۱ دسامبر ۲۰۲۲ است. برای جلوگیری از مجازات سه سال حبس و قرار گرفتن در فهرست سیاه برای ورود آینده به پاکستان، از طریق سیستم آنلاین ویزا پاکستان درخواست دهید.»این در حالی است که شماری از شهروندان افغان مقیم پاکستان می‌گویند که برای تمدید ویزای اقامت در این کشور بیش از یک سال می‌شود که درخواست داده‌اند، اما تاکنون قادر به دریافت تمدید اقامت‌شان نشده‌اند. آنان از فساد در روند اخذ تمدید ویزای اقامت شکایت دارند و می‌گویند که توان پرداخت پول به کمیشن‌کاران را ندارند و تمدید ویزای آنان از مجاری قانونی بدون پرداخت کمیشن، اجرا نمی‌شود.سمیرا (مستعار) شهروند افغانستان مقیم پاکستان است که حدود ۱۲ ماه پیش برای تمدید ویزای اقامت در این کشور خواست داده است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «پس از یک سال هنوز منتظر اخذ تمدید ویزا می‌باشم، اما از آن‌‌جایی که این روند مافیایی شده و کمیشن‌کاران با پولیس ساخت‌وبافت دارند، ویزای ما را نمی‌دهند و ما قادر به پرداخت پول به کمیشن‌کاران نیستیم.»به گفته او، برای خانواده‌های پرنفوس، پرداخت هزینه تمدید ویزای اقامت دشوار است و آنان نمی‌توانند پول هنگفتی برای تمدید اقامت بپردازند. شکریه صدیقی، یکی دیگر از شهروندان افغانستان مقیم پاکستان، می‌گوید: «مدت ۱۵ ماه می‌شود که در پاکستان هستم. تمدید ویزای شش‌ماهه بیش از ۲۰ هزار کلدار است که از توان یک مهاجر در داخل پاکستان نیست. ما اقامت کوتاه‌مدت در پاکستان داریم. زمانی که پرونده ما پروسس می‌شود، از این کشور می‌رویم.»
خانم صدیقی از کشورهای اروپایی و غربی می‌خواهد که روند طی مراحل پرونده‌های مهاجران افغان را تسریع کنند. او توضیح می‌دهد که از روند طی مراحل پرونده‌های «P1» و «P2» ایالات متحده هیچ اطلاعی در دست نیست و تاهنوز روند مصاحبه هیچ‌یک از دارنده‌گان این پرونده‌ها آغاز نشده است. این مهاجر افغانستانی در پاکستان از کمسیاریای عالی سازمان ملل متحد در پاکستان می‌خواهد که به پناهنده‌گان کارت مهاجرت بدهد و یا موضوع اقامت آنان در پاکستان را با مقام‌های دولت این کشور حل کند. به گفته او، مهاجران در داخل پاکستان به دلیل هراس از پولیس نمی‌توانند صدای خود را بلند کنند. او از نماینده‌گی سازمان ملل متحد در این کشور می‌خواهد که هرچه زودتر برای رفع مشکلات آنان اقدام کند.
وحید‌احمد، از پناه‌جویان دیگر افغانستان است که در شهر راولپندی زندگی می‌کند. او گفت: «در آوان مارکیت راولپندی زنده‌گی می‌کنم. مهاجرانی که ویزای‌شان ختم شده، قبل از ضرب‌الاجل، پولیس‌ها آمدند از خانواده‌ها پول گرفتند. در پوسته‌ها آزارواذیت است. من پنج روز پیش طرف باراکو می‌رفتم، ایستاد کردند، بهانه‌گیری کردند که در حوزه می‌بریم. پیش ما برگه ثبت نام ملل متحد بود، ولی آن را قبول نکردند. ما برای‌شان پول دادیم، رها کردند و گفتند در آینده متوجه باشید. به تکلیف هستیم. درخواست داده‌ایم، برای ما ویزه نمی‌دهد و نه آن‌جا [افغانستان] رفته می‌توانیم و نه این‌جا [پاکستان] راحت هستیم.»
این در حالی است که شماری از مهاجرانی که ویزای جدید دریافت می‌کنند، مکلف‌اند برای اعتباردهی به ویزا مهر دخولی و خروجی پاکستان و افغانستان را در پاسپورت‌های خود داشته باشند. دو روز پیش یکی از مهاجرانی که برای مهر خروجی و دخولی به مرز تورخم رفته بود، از سوی نیروهای طالبان به‌گونه موقت بازداشت و پس از چندین ساعت تحقیق آزاد شده است.
عظیم، یکی از مهاجران افغانستانی است که مجبور شده به پولیس پاکستان پول بدهد. او می‌گوید: «طرف‌های جی ۱۱ [یکی از بخش‌های اسلام‌آباد] می‌رفتیم، دو تا پولیس در خیابان موتر ما را توقف دادند. پس از بررسی بدنی، اسناد خواستند. چون ویزه در پیشم نبود، از تلفنم نشان دادم که این مدارک را دارم. آن‌ها گفتند چون اسناد هارد ندارید، باید به تهانه [حوزه پولیس] بروید. کار عجله داشتم، نیم ساعت شاندند. یک پولیس مرا گوشه کرده گفت که سرخلاص آدم هستی، گپ را می‌فهمی. از این‌که تو را ببرم به حوزه، سه چهار ساعت در آن‌جا باشی، توافق کنید بیست هزار کلدار بدهید، شما را رها کنیم. بزن‌وبکن، یک منصف پیدا شد. بالاخره و خوش‌‌بختانه ۲۰۰ کلدار برای‌شان دادیم؛ چون مدارک ما درست بود، صرف به‌شکل هارد در اختیار نداشتیم.»
امید شایگان (مستعار) از پناهنده‌گان دیگر افغانستانی در پاکستان است. او می‌گوید: «ما از بی‌پناهی این‌جا پناه جسته‌ایم، اما معلوم می‌شود یک آدم بی‌پناه را هیچ جایی پناه نیست و هر کسی بر درمانده‌گی و ناچاری‌اش نیش می‌زند.» او که ماه‌ها است از ترس طالبان به پاکستان رفته است، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «از همه ناامید شده‌ام. سازمان‌هایی که از نام حقوق بشر تغذیه می‌کنند، در خدمت قدرت‌ها قرار دارند و هیچ توجهی به موجودی به نام پناهنده و حق پناهنده ندارند و هرچه پناهنده‌گان در‌به‌درتر باشند، آن‌ها چاق‌ترند. حالا که دولت پاکستان ضرب‌الاجل تعیین کرده است، می‌خواهد بر سازمان‌های حقوق بشری فشار بیشتر بیاورد تا پول بیشتری بگیرد.»
این در حالی است که پولیس پاکستان بیش از هزار تن از شهروندان افغانستان را در شهر کراچی بازداشت کرده است. هفته گذشته سفارت طالبان در اسلام‌آباد اعلام کرد که در نتیجه تلاش‌های کنسولگری آنان بیش از ۳۰۰ تن از مهاجران از زندان‌های پاکستان آزاد شده‌اند. با این حال، مهاجران درمانده و بی‌سرپناه چشم به حمایت دولت پاکستان و نماینده‌‌گی‌های سازمان ملل دوخته‌اند تا اقدامی برای درمانده‌گی و بی‌سرنوشتی آنان کنند. آنان تاکید می‌ورزند که نه راه رفتن دارند و نه مکانی برای ماندن؛ و این سخت‌ترین درد پناهنده‌گان بی‌پناه است.
دولت پاکستان در جریان شش ماه گذشته برای دومین بار به اتباع خارجی به‌ویژه شهروندان افغانستان که بیش از مدت تعیین‌شده در ویزا در این کشور اقامت دارند، هشدار داده است تا این کشور را ترک کنند. وزارت داخله این کشور در هشدار نخست تذکر داده بود که اتباع خارجی که تا پیش از پایان سال روان میلادی این کشور را ترک کنند، از جریمه نقدی معاف‌اند. در خبرنامه تازه اما هشدار داده است، در صورتی که این طیف از مهاجران همچنان در این کشور اقامت برگزینند، جریمه نقدی و زندانی خواهند شد. طبق این اعلامیه، دولت پاکستان حق دارد این‌دست مهاجران را تا مدت متوسط که بالغ بر سه سال است، زندانی کند.
وزارت داخله پاکستان در سایت رسمی‌اش طرحی را همه‌گانی کرده که بر‌بنیاد آن، شهروندان کشورهای دیگر که مدت یک سال را در این کشور سپری کرده باشند و پس از ختم مدت ویزه، پاکستان را ترک کنند، تا تاریخ ۳۱ دسامبر برای‌شان مجوز خروج بدون جریمه داده می‌شود.
وزارت داخله پاکستان در خبرنامه خود این طرح را «طرح عفو برای اتباع خارجی» نام گذاشته و گفته است که به شهروندان خارجی مجوز خروج بدون جریمه داده می‌شود و به افرادی که بیش از یک سال اقامت بدون ویزا در این کشور داشته‌اند، مجوز خروج با پرداخت جریمه صادر می‌شود.
این وزارت تأکید کرده است که تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۲ هیچ برخورد قانونی با اتباع خارجی که از این طرح عفو استفاده کنند، صورت نخواهد گرفت. در بخشی از این طرح آمده است: «براساس قانون ۱۹۴۶، می‌توان اتباع خارجی‌ای که بیش از حد اقامت در پاکستان مانده‌اند را به سه سال زندان محکوم کرد.» وزارت داخله پاکستان همچنان گفته است: «پس از ۳۱ دسامبر ۲۰۲۲، اقداماتی علیه اتباع خارجی که بیش از یک سال اقامت دارند آغاز خواهد شد. علاوه بر این، آن‌ها برای ورود بیشتر به پاکستان در فهرست سیاه قرار خواهند گرفت.»
این‌همه در حالی است که همین اکنون حدود بیش از چهار میلیون شهروند افغانستان در پاکستان زندگی می‌کنند. این افراد به مقاصد مختلف کشور را ترک کرده‌اند. تداوی، تجارت، طی مراحل اسناد در سفارت‌خانه‌ها و ترس از طالبان از دلایل عمده ورود این شهروندان افغانستان به پاکستان است. هرچند دولت پاکستان بارها اعلام کرده که از مهاجران افغان در این کشور به نحو خوب میزبانی می‌کند و زمینه صدور ویزا و تمدید آن را برای آنان فراهم خواهد ساخت، اما بروکراسی سبب می‌شود که هر شهروند افغانستان ماه‌ها منتظر بماند تا ویزایش تمدید شود.
