کابل/۱حوت/فرهنگستان
چکیده
تلویزیون پدیده‌ای که اکنون بیشترین استفاده را در افغانستان دارد از لحاظ روان درمانی میتواند تاثیرهای مثبت و منفی بر کودکان داشته باشد و این اثرها، بستگی به برنامهها و چگونگی تماشای کودکان دارد.
پژوهشگران و نظریه پردازان این عرصه، نظرهای منحصر به خودشان را دارند؛ اما شباهتی که در نظرهای آنان دیده میشود این است که کودکان از تماشای برنامههای نظارت شده، میتوانند صاحب زندگی پرباری شوند.
با توجه به این مساله مهم، در این مقاله، چگونگی تاثیر تلویزیون بر روان کودکان را به بررسی گرفته‌ام.
کلید واژه ها
کودک و تلویزیون، تاثیرهای منفی
مقدمه
جذابیت و شگرف تلویزیون برای کودکان، تاثیرهایی به جای میگذارد که میتواند بعد منفی و مثبت داشته باشد.
برای اینکه در این عصر، تلویزیون به نیاز عمومی مبدل شدهاست، نمیتوان کودکان را از تماشای آن منع کرد. اکنون این رسانه با ارایه ی برنامههای گوناگون در قلب خورد و بزرگ جای گرفتهاست.
در یک پژوهش انجام شده در سال ۱۳۸۵، در مرکز تحقیقات صدا و سیما، اثرهای تلویزیون بالای کودکان هفت تا دوازده ساله و معدل درسی هژده، نزده و بیست را به بررسی گرفتند، خانوادهها اظهار کردهاند که فرزندانشان در یک شبانه روز به گونهی متوسط، پنجساعت و دوازده دقیقه تلویزیون تماشا میکنند و این روند در دختران بیشتراست، طوری که دختران پانزده دقیقه بیشتر از پسران به تماشای تلویزیون مینشینند و هر آنقدر که معدل درسی کودکان بالا می رود، میزان تماشای تلویزیون کمتر می شود,به این ترتیب کودکانی که معدل هژده و کمتر دارند پنج ساعت و چهل و پنج دقیقه بیش از سایرین در شبانه روز تلویزیون می بینند.
پس هرآنقدر میزان ارتباط کودک با تلویزیون کمتر باشد بهتر است، چنانچه برخی ها به این باور هستند که تماشای تلویزیون مانع از تعامل کودک با دیگران و بازی کردن او می شود، یعنی دقیقن فعالیت های که کودکان به آن ها نیاز دارند، تعامل کودک با اطرافیان و مواردی که در این تعامل یاد می گیرد، بسیار مفیدتر ازچیزهای است که روی صفحه ی تلویزیون تماشا می کنند.
پس خانواده ها,مسوولان پخش برنامه های تلویزیونی و دولت موظف هستند که در این زمیینه توجه داشته باشند.
کودک و تلویزیون
اولین تجربه ی مستقیم کودک با تلویزیون عمومن از دو سالگی شروع می شود.در آغاز احتمالن کودک به شنیدن برنامه های می پردازد که شخص دیگری آن را گرفته است، اما دیری نمی پاید که کودک خود شروع به کشف جهان تلویزیون می کند و به سلیقه ها و ارجحیت های خاص خود شکل می دهد.
در سه سالگی کودک می تواند برای انتخاب برنامه ی مورد علاقه اش فریاد بکشد.احتمالن این برنامه ها، برنامه های کودکان هستند.یعنی به عنوان برنامه های کودکان شهرت یافته اند.
بنا به گفته های روانشناسان تماشای برنامه های خشن تلویزیونی روی رفتار و اخلاق کودک تاثیر دارد.تا انجا که می توان گفت گاهی اوقات این برنامه های پر از خشونت موجب عزت نفس اندک و تاثیر مخرب در کودکانی می شود که شاهد این رفتارها در برنامه های بوده اند.
خشونت موجود در برخی از برنامه ها کودک را به رفتارهای تهاجمی و نداشتن کنترول در لحظات خشم هدایت می کند.
پس تماشای تلویزیون توسط کودکان نگرانی های هم به وجود آورده است.چنین احساس می شود که تاثیرپذیری کودکان از محتوای برنامه ها و همچنین تبلیغات، بیشتر از بزرگسالان است.
همچنین اگر کودکان وقت زیادی را صرف تماشای تلویزیون بکنند این کار پیشرفت آن ها را کند خواهد کرد.اما برنامه های آموزنده ی خوب می تواند کودکان را با طیف گسترده ی از مردم، مکان ها و ایده ها آشنا سازند.
از این رو تلویزیون می تواند بنیش و افق فکری کودکان را گسترش دهد در صورتی که به همراه یک بزرگسال برای توضیح و تفسیر برخی مسایل مورد استفاده قرار گیرد، تلویزیون ممکن است به درک بیشتر شود به عقیده ی محققان امر کودکان از تماشای نا محدود، غیر منتخب و تا حدودی تحت نظارت می توانند صاحب یک زندگی پربار شوند.
برخی از صاحب نظران معتقدند که (( مشاهده برنامه های تلویزیون,عملکرد تحصیلی آنان را ارتقا می دهند زیرا برنامه های تلویزیون دارای محتوای آموزشی بسیار غنی است)).
اما گروهی دیگری به این باور هستند که مشاهده تلویزیون عملکرد دانش آموزان را کاهش می دهد زیرا تماشای تلویزیون جایگزین فعالیت های ذهنی دیگری می شود.
تاثیرهای مثبت تلویزیون روی کودکان
۱_ تحرک حس کنجکاوی
۲_ افزایش دانش و اطلاعات
۳_ ایجاد امکان دستیابی به اطلاعات
۴_ رفع نیازهای فراغتی
۵_ هدایت و جهت دهی به اعتقادات و ارزش ها
۶_ دگرگونی و تغییر آگاهی ها,نگرش ها و رفتارها
۷_ اعطای قدرت تمایز گزاری بین گروه های اجتماعی
۸_ افزایش عزت نفس و احترام به خود
۹_ درک بهتر جهان و اعطای دیدگاه مثبت نسبت به سایر مردم جهان
۱۰_ ایجاد فرصت شناختن واقعیت ها
۱۱_ نفوذ و درک پیچ و خم های زندگی
تاثیرهای منفی تلویزیون روی کودکان
۱_ باز داشتن از کارهای تحصیلی و اختصاص وقت کودکان و نوجوانان به خود(میانگین ۱۳۴۰ ساعت در سال)
۲_ ارایه صحنه های خشونت آمیز و رواج خشونت
۳_ جریحه دار کردن عواطف گودکان
۴_ سوق دادن زودرس به طرف زندگی بزرگسالی
۵_ خلق نیازهای کاذب
۶_ رابطه با جرم وجنایت
۷_ برانگیختن حالت تهاجم
۸_محدود کردن قدرت ابتکار و خلاقیت
۹_ تسخیر ذهن کودکان
۱۰_ بیگانه ساختن کودکان و نو جوانان با مطالعه
۱۱_ بی تفاوت کردن کودکان و نوجوانان نسبت به دردها و رنج های انسانی
۱۲_ رواج رفتارهای ضد اجتماعی از طریق مشاهده و یاد گیری توسط کودکان
۱۳_ نادیده گرفتن قید و بند های اجتماعی از طریق همانند سازی با شخصیت ها و نمایش های که در آن ها شیوه های پرخاشگرانه و مهارت های خلاف کاری نشان داده می شود.
۱۴_ ایجاد درگیری ذهنی در کودکان به علت تماشای فلم های ویژه سنین بالاتر
۱۵_ ایجاد ترس و کابوس های شبانه برای کودکان
۱۶_ مسخ کودکان و فرو رفتن آن ها در دنیای تخیلی و ایجاد فاصله با واقعیت ها
۱۷_ کاهش مدت زمان خوابیدن کودکان
۱۸_ افزایش حالت انفعالی و بی تفاوتی
۱۹_شستشوی مغزی
۲۰_تهدید سلامتی جسمی، روانی و رفتاری.
تلویزیون کنشگر و کودکان کنش پذیر است.وقتی کودکی با خانواده و همسالان خود رابطه رضایت بخشی نداشته باشد,تمایل پیدا می کند که به تلویزیون رو کند,هرچه برخورد بیشتر باشد، تماشای تلویزیون بیشتر میشود.
اگرکودکی از امنیت، عشق، توجه، دوستی و فعالیت های سالم در ساعات غیر تلویزیونی خود برخوردار باشند، شانس کمتری باقی می ماند که چیزی بدی در نتیجه تماشای تلویزیون برایش روی بدهد.
پس در اینجا خانواده ها، مسولان پخش برنامه های تلویزیونی، دولت و مدرسه ها در قبال سلامت فکری کودکان مسوول استند.
در کودکان معمولن آنچه را که ارایه می شود، پذیرا هستند.آن ها توانایی انطباق با سبک کلی تلویزیون را دارند.
که از همه بیشتر مسوولیت خانواده و بزرگ سالان بیشتر است.یکی از مسوولیت های بزرگ سالان اینست که ضمن رشد کودکان، سلایق و ارزش های آن ها را جهت بدهند.
اناهوم ریس برنامه های تلویزیونی کودک در سازمان منشور بی بی سی تلویزیون کودک را به اولین همایش جهانی تلویزیون و کودکان در ملبورن استرالیا به تاریخ مارس۱۹۹۵ ارایه کرد.
۱_ کودکان باید برنامه های مطلوب که اختصاص برای آنان ساخته می شود و از احساسات آن ها سو استفاده نمی کند,دسترسی داشته باشند.این برنامه ها باید برعلاوه سرگرم کردن کودکان در رشد جسمانی,ذهنی و اجتماعی کودکان تا حداکثر استعداد و ظرفیت شان موثر واقع شوند.
۲_ کودکان باید از طریق برنامه های تلویزیونی که شناخت و ادراک آنان را از خود، جامعه و موقعیت شان توسعه می بخشد.خویشتن خود,زبان,فرهنگ و تجارب زندگی خودرا بشنوند,ببینند و بیان کنند.
۳_ برنامه های کودک باید آگاهی و شناخت کودک را از سایر فرهنگ ها به موازات پیشینه ی فرهنگی خود او بالا ببرند
۴_ برنامه های کودک باید از لحاظ نوع و محتوا متنوع باشد,اما نباید خشونت عمدی و رفتاری مبتذل جنسی را به تصویر بکشد
۵_ برنامه های کودک باید در ساعات منظم پخش شوند که کودکان فرصت تماشای آن را داشته باشند و یا از طریق سایر رسانه ها و فن آوری ها که توزیع گسترده دارندپخش شوند
۶_ باید امکانات مالی کافی برای ساخت این برنامه ها با بالاترین معیارها و کیفیت های ممکن فراهم شود
۷_ دولت ها و سازمان های دست اندرکار تهیه,توزیع و حمایت مالی از این برنامه ها باید اهمیت و آسیب پذیری تلویزیونی کودکان بوی را درک کنند و برای حفظ آن ها اقدام عملی پیشه کنند.
نتیجه
تلویزیون روی کودکان می تواند اثرهای عاطفی,شناختی,فزیکی و رفتاری داشته باشد,در کنترول این اثرها خانواده ها,مسوولان پخش برنامه های کودک,مکتب و دولت نقش دارند.
اگروالدین برنامه های آموزشی تلویزیون را تماشا کنند به اطمینان گفته می توانیم که کودکان همچنین خواهد کرد.
اگر از تلویزیون جهت سرگرم ساختن کودک با تحت نظارت استفاده صورت گیرد تاثیری مخرب نخواهد داشت.
اکثر تلویزیون ها تجارتی هستند با پخش برنامه های مختلف خود روی ذهن مردم تاثیر می گذارد,در اینجا که روح ضمیر کودک نسبتن پاک است و تقریبن هر تجربه ی برای وی تازه گی دارد از این رو در ذهن وی ثبت و جذب می شود.
دولت باید در این زمیینه سرمایه گذاری نموده و در سلامت فکری کودکان توجه داشته باشد وروابط گرم خانواده با کودک و ارتباط کودک با گروه همسالان خود می تواند از تلویزیون به حیث سرگرمی کمتر استفاده کنند.
منابع
۱_باروایز,پاتریک.ارنبرگ,اندرو.(۱۳۷۸).تلویزیون ومخاطبان آن.ترجمه فرهاد رادپور.تهران: مرکز تحقیقات,مطالعات و سنجش برنامه ی صدا و سیما.
۲_سپاسگرشهری,ملیحه.(۱۳۸۶).اثرات تلویزیون بر کودکان.تهران:مرکز تحقیقات,مطالعات و سنجش برنامه ی صدا و سیما.
۳_شرام,ویلبر.لایل,جک.بی پارکر,ادوین.(۱۳۷۷).تلویزیون در زندگی کودکان ما.ترجمه حقیقت کاشانی.تهران: مرکز تحقیقات,مطالعات و سنجش برنامه ی صدا و سیما.
۴_کالینگفورد,سدریک.(۱۳۸۰).کودکان و تلویزیون.ترجمه واژکن سرکیسیان.تهران:
۵_کارلون,اولا. فایلیتزن,سیسلیافن.(۱۳۸۰).کودکان و خشونت.ترجمه مهدی شفقتی.تهران: مرکز تحقیقات,مطالعات و سنجش برنامه ی صدا و سیما.
۶__Anderson, D. R & Collins, P. A. (1988).The impact on children education: Television influence on cognitive development education.
۷_۲_Singer, J.L & Singer, D .G. (1986) Family experiences and Television viewing as predictors of imagination, Restless and aggression. Journal of social issues.42.
افغان گل حسینی- کابل
