چهاردهم فبروری روز جهانی عشاق است، روزی که در برخی از کشورهای جهان بسیاری از زوجها به ویژه دختران و پسران عاشق با دادن گلهای سرخ، چاکلیت و دیگر هدایهها به یکدیگر از این روز و از عشقشان بزرگداشت میکنند.
برخی جادهها و کوچههای شهر کابل به ویژه کوچۀ گل فروشی شهرنو که در گذشته برای تجلیل از این روز با گلهای تازۀ سرخ و پوقانهها تزیین میشدند، برای سومین سال به دلیل حاکمیت طالبان در روز عاشقان خالی است.
سال گذشته طالبان تجلیل از ولنتاین بهمثابه ترویج فحشا و فساد اخلاقی توصیف کرد و ریشه این روز را از دین مسیحیت دانسته گفتند که نباید در جوامع اسلامی از این روز تجلیل شود.
به باور طالبان از حضور ۲۰ ساله غرب در افغانستان، یعنی «اشغال» و تهاجم فرهنگی به آن کشور، یاد شده است: «پسران و دختران زیر نام عاشقی، رابطه نامشروع برقرار کرده بودند و این روز (ولنتاین) را بهانه قرار میدادند و به دختران گل اهدا میکردند و غرایز جنسی و خواهشات نفسانی در پسِ آن بود.»
شماری از زوجهای که در سالهای گذشته به رستورانتها و گلفروشیها میرفتند و این روز را در کنار نامزد و همسر خود تجلیل میکردند، میگویند:”در زمان حکومت قبلی روز ولنتاین بین جوانان یک شور و خوشحالی بود. این روز را جشن میگرفتند، اما حکومت فعلی روز ولنتاین را منع کرده است، هیچ زوجی نمیتواند این روز را جشن بگیرد و شاد باشد. این حکومت از مردم تمام حقوقشان را گرفته است.”
احمد فرید فروشندهی گل در کابل میگوید که در سال نخست حکومت طالبان مردم از این روز تجلیل کردند و برای خریدن گل و هدیه میآمدند اما ولنتاین امسال کاملاً مثل روزهای عادی است.
وی افزود: “پیش از این در این روز مردم از ما گل و هدیه میخریدند و به یکدیگر هدیه میدادند، اما متاسفانه با آمدن حکومت طالبان این روز کمرنگ شده است، حالا هیچکس این روز را تجلیل نمیکند و اگر هم تجلیل کند، فقط در دنیای مجازی است، در فیسبوک به یکدیگر تبریک میگویند و عشاق در افغانستان ولنتاین را پنهانی برگزار میکنند.”
پیش از تسلط طالبان بر افغانستان جوانان از این روز تجلیل میکردند و بازار گلفروشیها گرم بود، طالبان محدودیتهای اجتماعی گسترده بر شهروندان افغانستان وضع کردهاند. عمدترین محدودیت این گروه، منع آموزش و کار دختران و زنان است.
هرچند تاریخچۀ کامل این روز در دست نیست و آنچه در این مورد گفته میشود با افسانه در آمیخته است اما به اساس روایتهای تاریخی، این روز نام خود را از قدیس (یا قدیسان) مشهوری گرفته است که داستانهای گوناگونی در مورد او وجود دارد.
پیشینه پیدایش افسانه ولنتاین
درباره پیشینه روز ولنتاین که از آن با عنوان «جشن عشق و علاقه» هم یاد میکنند، روایتها و افسانههای گوناگونی وجود دارد اما مهمترین آن افسانهای از روم باستان درباره کشیشی به نام ولنتین است. بر اساس این روایت، کشیش ولنتین در قرن سوم میلادی به این دلیل که سربازان جوان را به عقد معشوق درمیآورد، به دستور امپراتور روم کشته شد.
افسانه دیگری هم درباره کشیش دیگری به نام سنت ولنتاین (ولنتاین قدیس) وجود دارد که میگوید او کشیشی بود که به دلیل نامههای عاشقانهاش برای یک زن جوان شهرت یافت. بر اساس این روایت، نماد عشقورزی ولنتاین پس از آن به وجود آمد.
بر اساس افسانه سوم، نیز رومیها در نیمه ماه فوریه جشنی به نام «لوپرکالیا» برگزار میکردند که برای آنان به معنای شروع بهار بود. رومیها این روز را نماد عشق و باروری میدانستند. این جشن به دلیل همزمانی با مناسبت ازدواج زئوس و هرا در افسانههای آن دوران، برای مردم آتن اهمیت مضاعف داشت و آنان به این مناسبت جشن بزرگداشت خدای باروری را برگزار میکردند که آداب و رسوم خاصی هم داشت. گفته میشود بعدها کلیسا این مراسم را به مناسبتهای مرتبط با عیسی مسیح پیوند داد. برخی تاریخنگاران نیز میگویند که در پایان قرن پنجم میلادی، پاپ ژلازیوس اول چهاردهم فوریه را رسما به نام «ولنتاین» نامگذاری کرد.
با در نظر گرفتن روایتها و افسانههای مختلفی که درباره پیشینه روز ولنتاین وجود دارد، هنوز هم نمیتوان به یقین گفت که این روز چرا و به چه مناسبت به اظهار عشق و پاسداری از مهر و علاقه اختصاص یافته است. حتی برخی تاریخنگاران درباره افسانههای مرتبط با سنتولنتاین هم تردید دارند؛ اما انگیزه نامگذاری این روز دیگر آنقدر اهمیت ندارد که اینک برگزاری آن و کارکردهای تجاری، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی آن اهمیت یافته است.
ولنتاین حالا دیگر تنها در کشورهایی با جمعیت اکثرا مسیحی رواج ندارد و به لطف اختصاص یافتنش به عشق و مهرورزی، از مرزهای جغرافیایی عبور کرده و سرتاسر دنیا را درنوردیده و به یکی از مهمترین مناسبتهای جهانی تبدیل شده است. در این روز، عشاق در سراسر دنیا به کسی که دوستش دارند، کارت تبریک، گل، شکلات یا هدیههای هیجانانگیز میدهند. رنگ بیشتر این هدیهها نیز قرمز است تا پیوند بیرونی با قلب و مهرورزی را تداعی کند.
خبرنگار فرهنگستان
سمیع صدیقی
