چهارمین هشتم مارچ بدون حضور زنان در اجتماع، سیاست، علم و آزادی گذشت. چهار سال سرکوب زنان افغانستانی در برابر چشمان سازمان ملل، اتحادیه‌ی اروپا، سازمان همکاری اسلامی و سایر نهادهای مدعی حقوق بشر ادامه یافت، اما جهان همچنان بیشتر نظاره‌گر بوده تا عمل‌کننده.
در آستانه‌ی این روز، زنان در کابل، کندز، بدخشان و سایر ولایت‌های افغانستان، در مکان‌های بسته، بی‌آنکه اجازه‌ی حضور در خیابان‌ها را داشته باشند، اعتراض کردند. در کابل، گروهی از دختران معترض در فضای محدود، اما با صدایی بلند، علیه احکام ضدبشری طالبان ایستادند و خواستار توجه جدی جامعه‌ی جهانی به وضعیت زنان در افغانستان شدند. آنان با شعارهایی چون «صدای زنان، قدرت جهان»، «حقوق زنان، حقوق بشر» و «اتحاد زنان جهان عادلانه» بر ادامه‌ی مبارزه برای آزادی و عدالت تأکید کردند.
در همین حال، گروهی از زنان در بدخشان نیز در یک گردهمایی مسالمت‌آمیز، پایان «آپارتاید جنسیتی» در افغانستان را خواستار شدند. اصطلاحی که امروز فعالان حقوق بشر و سازمان ملل برای توصیف وضعیت زنان در افغانستان به کار می‌برند. آنان می‌گویند طالبان با سیاست‌های سرکوبگرانه‌ی خود زنان را به‌طور سیستماتیک از آموزش، اشتغال و زندگی اجتماعی محروم کرده و آنان را به شهروندان درجه‌دو در کشور خودشان تبدیل کرده است.
جهانی که هنوز راهکاری ندارد
در حالی که زنان افغان در داخل کشور با وجود تهدید و سرکوب همچنان به اعتراض ادامه می‌دهند، نشست یونسکو در پاریس تلاش کرد صدای آنان را به جهان برساند. این نشست که با حضور نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی و فعالان افغان برگزار شد، بر یافتن راه‌های جایگزین برای آموزش دختران و حمایت از زنان افغانستان متمرکز بود.
در این نشست ویدئویی از شرایط زنان افغان تحت حاکمیت طالبان نمایش داده شد و سخنرانانی همچون ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل، آدری آزوله، دبیرکل یونسکو، فوزیه کوفی، نماینده‌ی پیشین پارلمان افغانستان، و دیگر فعالان سیاسی و فرهنگی افغان، دیدگاه‌های خود را ارائه کردند.
یکی از مهم‌ترین مباحث این نشست، آموزش آنلاین برای دختران محروم از تحصیل بود. برخی از اشتراک‌کنندگان آن را راه‌حلی موقت دانستند، اما برخی دیگر، از جمله سمیع حامد، شاعر و نویسنده‌ی افغان، با انتقاد از این طرح گفت:
“آموزش آنلاین مانند نگه‌داشتن ماهی‌ها در آکواریوم است، در حالی که نظام آموزشی واقعی مانند دریایی است که دانش‌آموزان باید در آن آزادانه شنا کنند.”
فوزیه کوفی نیز با اشاره به تغییر شرایط تحصیلی دختران افغان گفت:
“پیش از طالبان، دختران افغان به تلاش، استعداد و رقابت برای کسب مقام اول در مکتب‌ها شهرت داشتند. اما امروز، بسیاری از آن‌ها عمداً نمره‌ی ناکامی می‌گیرند تا بتوانند یک سال دیگر به مکتب بروند و از آخرین فرصت‌های آموزشی‌شان بهره ببرند.”
او از جامعه‌ی جهانی خواست که به جای تمرکز بر آموزش آنلاین، زمینه‌ی تحصیل دختران افغان را در کشورهای دیگر فراهم کند، چراکه به گفته‌ی او، محدودیت‌های اینترنتی و نظارت طالبان، آموزش آنلاین را به گزینه‌ای غیرعملی تبدیل کرده است.
آیا این صداها شنیده خواهد شد؟
نشست یونسکو، هرچند گامی در جهت جلب توجه جهانیان به وضعیت زنان افغانستان بود، اما پرسش اصلی همچنان باقی است: آیا این صداها شنیده خواهند شد؟
در حاشیه‌ی این نشست، نمایشگاهی از آثار هنری نیز برگزار شد و در بخش پایانی، آریانا سعید، آوازخوان مشهور افغان، ترانه‌ی اعتراضی «قانون جنگل» را اجرا کرد؛ ترانه‌ای که به نمادی از خشم، مقاومت و ایستادگی زنان افغانستان در برابر بی‌عدالتی تبدیل شده است.
اما زنان افغانستان تنها به موسیقی و هنر بسنده نکرده‌اند. آنان همچنان در حال مبارزه‌اند؛ در خیابان‌های کابل، در کلاس‌های مخفی، در رسانه‌های اجتماعی، در زندان‌های طالبان، و در کنفرانس‌های بین‌المللی.
خبرنگار فرهنگستان
سمیع صدیقی
