کابل/۶دلو/فرهنگستان
با روی‌کار‌آمدن رژیم طالبان، هزاران شهروند کشور منابع عایداتی خود را از دست داده و صدها شغل از رونق افتاده است. یکی از مشاغلی که اکنون از رونق افتاده، کتاب‌فروشی است. شماری از کتاب‌فروشان در منطقه پل باغ عمومی کابل ادعا دارند که شهرداری کابل زیر اداره طالبان و مسوولان امنیتی این گروه به بهانه‌های مختلف از نزد آنان پول گردآوری می‌کنند.
کسادی بازار کتاب، افزایش مالیات و افزایش چهار‌برابری کرایه پیاده‌روها، از عمده‌ترین شکایت‌های این کتاب‌فروشان است.
عبدالغفور (نام مستعار) یکی از کتاب‌فروشان در منطقه پل باغ عمومی کابل است که با آمدن طالبان روی قدرت، شهرداری کابل زیر اداره این گروه کرایه محل کتاب‌فروشی او را چهار برابر افزایش داده است. عبدالغفور می‌افزاید که در گذشته از محل کتاب‌فروشی‌اش ماهانه ۵۰۰ افغانی به شهرداری کابل کرایه می‌پرداخت، اما اکنون باید ماهانه دو هزار افغانی بپردازد. او توضیح می‌دهد که شهرداری کابل زیر اداره طالبان از هر متر مربع زمین در کنار پیاده‌روهای منطقه ده‌افغانان مبلغ یک هزار افغانی کرایه می‌طلبد.
این کتاب‌فروش علاوه می‌کند: «شاروالی آمد و گفت هر متر به یک هزار کرایه داده می‌شود، هر کسی که علاقه دارد خوب، که ندارد کتاب‌هایش را جمع کند و از این محل کوچ کند تا کسی دیگر را به جایش بیاوریم.»
به گفته کتاب‌فروشان، افراد طالبان تنها به پرداخت مالیه و کرایه به شهرداری اکتفا نمی‌کنند و به بهانه‌های مختلف کاسبان را وادار می‌سازند تا برای‌شان پول بدهند. کتاب‌فروش دیگری می‌گوید که حدود یک ماه پیش افرادی از آمریت ناحیه اول شهرداری کابل زیر اداره طالبان میز‌های همه کتاب‌فروشان را با خود بردند، اما اکنون از هر کتاب‌فروش پول می‌خواهند تا میزهای‌شان را برگردانند. این کتاب‌فروش می‌افزاید: «چند روز گذشت که مسوولان ناحیه اول به کتاب‌فروش‌ها گفت که بیایید یک لک افغانی بدهید و میز‌های خود را ببرید و از آن در محل کتاب‌فروشی استفاده کنید.»
کتاب‌فروشان منطقه پل باغ عمومی طالبان را به باج‌گیری متهم می‌کنند و می‌گویند که آن‌ها در هوای سرد زمستان برای سیر کردن شکم خود و خانواده‌های خود تلاش می‌ورزند، اما طالبان با استفاده از روش‌های گوناگون از آنان پول می‌خواهند. یک کتاب‌فروش در این باره گفت: «تعجب کردم این‌ها خود را مجاهد هم می‌نامند، اما به خاطر یک میز از کسی که روزانه ۵۰۰ افغانی هم درآمد ندارد، یک لک درخواست می‌کنند.»
کتاب‌فروشان در حالی از طالبان شکایت دارند که این گروه بالای همه اداره‌های دولتی به شمول شهرداری‌ها فشار می‌آورد تا عواید بیشتر از اصناف گردآوری به حساب آنان واریز کنند.
از سوی دیگر، با سقوط نظام جمهوری و روی‌کار‌آمدن رژیم طالبان در کشور علاقه‌مندی شهروندان به خرید کتاب و مطالعه کاهش یافته است. نه‌تنها در منطقه پل باغ عمومی، بلکه بیشتر کتاب‌فروشان در کابل می‌گویند که در یک‌سال و هفت ماه گذشته فروش آنان تا ۷۰ درصد کاهش یافته است. شمس، یکی از کتاب‌فروشان، خاطرنشان می‌سازد که کرایه دکانش را با مشکلات فراوانی به دست می‌آورد. او می‌گوید که در جریان یک هفته تنها یک یا دو هزار افغانی فروش دارد و حیران است این پول را زودتر کرایه دکان بدهد یا مخارج خانه‌اش را تأمین کند. او می‌افزاید: «از همین انتشارات در طی چهار روز یک کتاب فروختیم، در حالی که پنج هزار کرایه دکان است. خودتان فکر کنید که وضعیت فروش کتاب چگونه است.» کتاب‌فروشان همچنان توضیح می‌دهند که تا پیش از سقوط نظام جمهوری به دست طالبان، مردم هر نوع کتاب از نزد آنان خریداری می‌کردند، اما حالا اندک کسانی برای خرید کتاب‌های رمان نزد آنان مراجعه می‌کنند و کتاب‌های مکاتب، تاریخ و سیاست از فروش افتاده است.
کتاب‌فروشان در حالی از وضعیت کسب‌وکار و افزایش فشار توسط طالبان شکایت دارند که بازار چاپ و نشر کتاب در افغانستان نیز با کسادی روبه‌رو شده است. ناشرانی که چندین دهه در افغانستان فعالیت داشته‌اند، یک سال اخیر را «فاجعه‌بارترین» سال برای فروش و چاپ کتاب عنوان می‌کنند. شماری از این ناشران مجبور شده‌اند نماینده‌گی‌های‌شان را در سطح شهر کاهش دهند. از سوی دیگر، در یک سال گذشته شمار زیادی از نویسنده‌گان، افغانستان را ترک کرده‌اند و این امر سبب شده که میزان چاپ کتاب در کشور کاهش یابد و انتشارات‌ها با چالش‌های اقتصادی مواجه شوند.
براساس آمارهای موجود، تا پیش از سقوط کابل به دست طالبان در تابستان سال گذشته خورشیدی، حدود ۱۸۰ ناشر و ۵۲۵ کتاب‌فروشی در سراسر کشور فعالیت داشتند. از این میان ۹۰ ناشر و حدود ۲۸۰ کتاب‌فروشی در کابل فعالیت می‌کردند.
خبرنگار فرهنگستان از کابل
سمیع صدیقی
