افغانستان یکی از کشورهایی است که با بیشترین تعداد کارگران روبروست، اما این طبقه کارگر با مشکلات بسیاری همچون بیکاری، فقر و تنگ‌دستی مواجه است. از کارگران روزمزد، دهقانان، کشاورزان، کارگران کارخانه‌ها تا زنان کارگر، همگی در شرایط نامناسبی قرار دارند. به علاوه، افزایش تعداد کودکان کار نیز امری نگران‌کننده است.
تحت سلطه طالبان، وضعیت بحرانی کارگران به شدت تشدید یافته است و آینده کشور پر از تاریکی به نظر می‌رسد. بی‌توجهی به مشکلات اجتماعی، بیکاری بیش از ۳۰ درصد، همراه با گرسنگی و فقر بیش از ۲۳ میلیون نفر این واقعیت تلخ را به تصویر می‌کشد. متاسفانه، وزارت اقتصاد و وزارت کار و امور اجتماعی طالبان نتوانسته اند به این بحران عمیق پیش بروند.
تدابیر فوری و جدی برای برطرف کردن مشکلات کارگران افغانستان ضروری است. از ایجاد اتحادیه‌های کارگری تا تأمین شرایط مناسب کار، توجه به نیازمندی‌های اساسی، اشتغال‌زایی، اموزش و توسعه‌ی مهارت‌ها، همگی نیازمند به توجه و پشتیبانی جدی از سوی دولت و سازمان‌های مردمی و بین‌المللی هستند. امیدوارم که با توجه به شرایط دشوار کارگران افغانستان، تحولات مثبتی در راستای بهبود اوضاع این طبقه جامعه‌ای بیش ناامید بیافتد.
زنان کارگر در افغانستان
بیکاری زنان یک مسأله جدی است که تأثیرات گسترده‌ای را بر جوامع و اقتصاد کشورها دارد. زنان، به عنوان نیرویی فعال و حیاتی در اقتصاد، نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه راه‌های معیشتی دارند. ایجاد فرصت‌های شغلی و توجه به اشتغال زنان نه تنها به تقویت استقلال مالی و اجتماعی زنان کمک می‌کند بلکه به پیشبرد اقتصاد کشور و کاهش فقر نیز می‌تواند کمک کند.
با گذشت بیست سال و پیشرفت‌های اجتماعی که در این دوره به دست آورده‌ایم، می‌توان نگاه‌ی مثبتی به نقش زنان در بازار کار داشت. اما تحولات اخیر و سلطه گروه‌های مختلف بر برخی مناطق و کشورها، منجر به کاهش شرایط کاری و فرصت‌های شغلی برای زنان گردیده است. بر اثر این ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها، بیکاری زنان رو به افزایش بوده و زنانی که باید مسئولیت معاش خانواده را بر عهده دارند دچار مشکلات جدی مالی شده‌اند.
بیکاری زنان منجر به بروز مشکلات مختلفی از جمله فقر، گرسنگی و وابستگی بیشتر به کمک‌های اجتماعی می‌شود. از آنجا که زنان نه تنها خودشان بلکه خانواده‌های‌شان را نیز تأثیر می‌گذارند، اهمیت تأمین شغل و درآمد برای آنان دو چندان می‌شود. به دنبال این است که برنامه‌ها و سیاست‌هایی تدوین شود که به ایجاد فرصت‌های شغلی برای زنان و حمایت از حقوق کارگری آنان کمک کند. از این رو، توجه به پیامدهای بیکاری زنان و اتخاذ تدابیر مناسب برای حل این معضل ضروری به‌نظر می‌رسد.
زحمت‌کشان روزمزد
وضعیت کارگران روزمزد و اجاره‌‌ای مثل کراچی‌وان‌ها، کارگران یدی و «مزدورکار»ها بغرنج‌تر از دیگر کارگران است. این عده کارگران کمترین درآمد شغلی با پایین‌ترین امنیت شغلی را دارند. براساس گزارش شبکه تحلیل‌گران افغانستان در سال ۱۳۹۹، مزد کارگران روزمزد افغانستان در حد «بخور و نمیر» است و آن‌ها نان خوردن خود را به‌سختی می‌توانند پیدا کنند. این در حالی است که نه در گذشته دولت برای بهبود وضعیت و اشتغال‌زایی برای این دسته کارگران کار موثری انجام داد و نه امروزه طالبان توجهی به این دسته کارگران دارند.
با سلطه مجدد طالبان و گسترش فقر و بیکاری، از یک سو تعداد کارگران روزمزد افزایش یافته است و از سویی هم نرخ دست‌‌مزد آن‌ها پایین آمده است. با آن‌که این کارگران نیروی زیاد برای کار دارند، اما شغل دوام‌دار و باثباتی وجود ندارد که به آن بپردازند. از این رو، مجبور‌ند مدت‌ها زیر آفتاب سوزان در چهارراهی‌های شهر منتظر بمانند تا کاری برای‌شان پیدا شود. در بیشتر اوقات هم از صبح تا شام منتظر کار می‌مانند، ولی با دستان خالی به خانه بر‌می‌گردند. این حالت سبب خسته‌گی روان کارگران شده و آن‌ها را به انسان‌هایی تبدیل کرده است که صبح تا شام به فکر پیدا کردن لقمه‌ای نان هستند، با رنج روزگار خو گرفته و هیچ اعتراضی در برابر وضعیت موجود از خود نشان نمی‌دهند.
مهم‌ترین اثر این شرایط را می‌توان افزایش شدید فقر در افغانستان دانست. به گفته نهادهای تحقیقاتی، سقوط به زیر خط فقر به ۹۷ درصد جامعه رسیده است و بیش از ۷۰ درصد افغان‌ها در خطر فقر مطلق قرار گرفته‌اند. بزهکاری و جنایت نیز تاثیر دیگری است که نبود کار در افغانستان ایجاد کرده است. نسل جوان و بی‌انگیزه افغانستان که زیر فشار روانی بیکاری و فقدان امید به آینده قرار گرفته است، برای به دست آوردن منابع مالی دست به هرکاری می‌زند و همین امر، آمار جرم و جنایت را در افغانستان بالا می‌برد.
دوشنبه، اول ماه مه (۱۲ ثور)، شمار زیادی از افغان‌ها و چهره‌های سیاسی جهان، «روز چهانی کارگر» را به کارگران افغانستان تبریک گفته‌اند. در حالیکه تنها قشر کارگری که در افغانستان وجود دارد، محدود کشاورزانی‌اند که یک فصل کشت می‌کنند و توقع دارند سه فصل دیگر از آن بخورند.
خبرنگار فرهنگستان
سمیع صدیقی
