طرح به کار گرفتن با استعدادترین فارغ التحصیلان کشور برای آموزش در مناطق بسیار محروم قبلا در آمریکا و بریتانیا اجرا شده است. در آمریکا اولین بار توسط نهادی به نام “آموزش برای آمریکا” و در بریتانیا توسط نهادی با عنوان “ابتدا آموزش” به اجرا گذاشته شد.
اما اجرای چنین طرحی در کشوری مثل افغانستان که سیستم آموزشی آن به خاطر چهار دهه جنگ و بحران فرسوده شده چگونه خواهد بود؟
پاسخ به این سئوال اکنون در ولایت ننگرهار واقع در شرق افغانستان روی میدهد که ۸۰ فارغ التحصیل دانشگاههای افغانستان در چارچوب طرحی به نام “آموزش برای افغانستان” از آغاز سال تحصیلی جاری مشغول آموزش ۲۳ هزار دانشآموز دختر و پسر هستند.
این طرح در حقیقت عملی شدن آرزوی بنیانگذار و مدیرعامل آن رحمتالله آرمان است که در سن ۲۶ سالگی چالشی را پذیرفته که بسیاری از مصلحان اجتماعی ممکن است آنرا نپذیرند.
رحمت الله آرمان پس از تحصیل در دانشگاه پونه هند در سال ۲۰۱۱ به افغانستان بازگشت . او در هند نیز به طور داوطلبانه در طرح آموزش برای هند فعالیت می کرد.
بدون میز ولی شاگردان فراوان
او که تحت تاثیر اصلاحات در مدارس هند قرار گرفته بود، تصمیم گرفت طرح مشابهی را در کشورش اجرا کند. اما ابتدا باید در مورد آنچه که از نظام آموزشی و بافت اجتماعی افغانستان باقی مانده تحقیق می کرد.
رحمتالله درجریان این روند هم سخت متعجب شد و هم الهام گرفت. در افغانستان پس از ۱۴ سال بازسازی با حمایت آمریکا هنوز هم ۳.۶ میلیون نفر از تحصیل محرومند، نیمی از آموزگاران آموزش و مدرک تحصیلی کافی ندارند، ۷۵ درصد از محصلان در سن ۱۵ سالگی مدرسه را ترک میکنند و بیسوادی در میان جمعیت بالغ کشور حدود ۶۰ درصد است.
رحمت الله آرمان از فارغ التحصیلان جوان و با استعداد برای آموزش در مکاتب افغانستان استفاده می کند.
رحمت الله آرمان می گوید:”برای من بزرگترین منبع الهام، مکاتب بودند که نه صندلی داشتند و نه میز و حتی معلم هم ندارند ولی با این وجود مکتب پر از شاگردان است.”
“خانواده هایی را دیدهام که حتی در شرایطی که ممکن است هر لحظه انفجاری روی دهد، فرزندان خود را به مکتب میفرستند. با وجود تمام مشکلات امنیتی که همه به خوبی از آن خبر داریم، هنوز هم ۹ میلیون کودک به مکتب میروند. من امیداری مردم را دیدم، روحیه تسلیم نشدن آنها را دیدم. آنها آینده خود را از دست دادهاند اما فرزندان آنها ممکن است آیندهای داشته باشند.”
او اطمینان یافت که میتواند به این کودکان “نه فقط آموزش بلکه آموزش بسیار خوبی بدهد و نه بوسیله دیگران بلکه توسط خود افغانها.”
به این ترتیب او در سال ۲۰۱۳ با کمک سازمان همکاری آموزش جهانی کار تاسیس نهادی را آغاز کرد که به “آموزش برای افغانستان” بدل شد. نام آن نهاد “آموزش برای همگان” بود که با کمک ” آموزش برای آمریکا” و ” ابتدا آموزش” بریتانیا آغاز به کار کرد.
این پروژه در تلاش است تا دختران به اندازه پسران فرصت آموزش داشته باشند
آقای آرمان برای استخدام آموزگاران معیارهای بالایی را تعیین کرد. داوطلبان برای پیوستن به این نهاد علاوه بر داشتن مدرک لیسانس، حداقل می بایست نمرات ۷۵ درصد به بالا داشته باشند و در زمینه رهبری و ارتباط با مردم نیز تجربه داشته باشند.
او می گوید: “یک چیز فوق العادهای روی داد. برای ۸۰ فرصت شغلی بیش از ۳ هزار تقاضا دریافت کردیم، همه آنها معیارهای استخدامی ما را داشتند و ۹۹ درصد آنها فارغ التحصیلان دانشگاههای افغانستان بودند.”
آموزش دختران
بسیار مهم بود که بسیاری از این “همیاران” زن باشند تا به عنوان سرمشق بتوان نشان داد که یک دختر هم میتواند آموزش کامل ببیند و شغل خوبی پیدا کند و در عین حال میتواند ازدواج کند و صاحب فرزند شود.
در جوامع سنتی افغانستان فقط خواندن و نوشتن برای دختران کافی تلقی میشد. اما نهاد “آموزش برای افغانستان” دیدگاه دیگری دارد.
آقای آرمان می گوید:”مسئله تغییر دهنیت هاست و این روند بسیار طولانی است.”
در یک مورد، یک معلم زن به نام منظوره شنید که والدین دو تن از شاگردان کلاس/صنفی که ۱۴ و ۱۵ ساله بودند، میخواهند آنها را از مکتب ببرند.
او از والدین آنها خواهش کرد تا بیایند و او را ببینند. مادر دانش آموزان آمد و کلاس درس را از نزدیک دید، با آموزگاران صحبت کرد و بعد از بحثهای فراوان بالاخره والدین قبول کردند که دخترانشان به تحصیل ادامه دهند..
از رحمتالله آرمان پرسیدیم با توجه به تداوم درگیریهای خشونتآمیز در افغانستان آیا نگران امنیت خویش نیست؟
او گفت: “در حقیقت نگران نیستم. چون روش کار ما بسیار محلی است، ما با رهبران جوامع و همینطور پیشوایان مذهبی رابطه خوبی برقرار میکنیم.”
“از زمانیکه فعالیت خود را آغاز کردهایم، به همیاران ما و یا مکاتب و دانش آموزان ما هیچ حملهای نشده است.”
او میافزاید در ابتدای کار برخی از آموزگاران یا مقامات فکر میکردند که “آموزش برای افغانستان” رقیب آنهاست ولی خیلی سریع ما را بعنوان همکار پذیرفتند..
مقابله با تندروی
همیارانی که برای این موسسه کار میکنند، حدود ۹ هزار افغانی حقوق میگیرند که معادل حقوق یک آموزگار دولتی است. آقای آرمان نیز میپذیرد که حقوق خوبی نیست و میافزاید:”ولی ما آنها را قانع میکنیم که آینده بهتری خواهند داشت که از حقوق بسیار مهمتر است.”
همیاران در طول دو سالی که متعهد میشوند برای این نهاد کار کنند، در زمینه رهبری نیز آموزش میبینند و این میتواند در آینده فرصتهای شغلی خوبی برایشان فراهم کند.
رحمت الله آرمان مطمئن است که آینده افغانستان به آزاد کردن نیروی بالقوه نسل جوان بستگی دارد. او میگوید: “افغانستان جوانترین جمعیت در میان کشورهای جهان را دارد و من معتقدم که این می تواند عظیم ترین سرمایه ما باشد.”
او در عین حال معتقداست که آموزش موثرترین ابزار برای مقابله با جذابیت نیروهای تندرو و تروریسم است. او به نقل از ملاله یوسفزی، فعال پاکستانی آموزش کودکان میگوید:”من نمیخواهم تروریستها را بکشم، میخواهم فرزندان تروریستها را آموزش دهم.”
او میافزاید: “این راه حقیقی برای ریشه کن کردن تندروی در کشور من است.”
موسسه “آموزش برای افغانستان” با دریافت کمک از صندوق ملاله اخیرا توانسته است ۳۰ آموزگار دیگر استخدام کند که ۲۰ تن از آنها زن هستند.
با کمک این آموزگاران قرار است از ماه ژوئن آموزش در مدارس ولایت پروان را شروع کند.
آقای آرمان امیدوار است در نهایت بتواند به تمامی ۳۴ ولایت افغانستان معلم بفرستد.”نیاز است که سراسری شویم، این نیاز عظیم است و ما به سوی این هدف خواهیم رفت.”
بل هیکس
بخش آموزش جهانی بیبیسی
۱۶ جون ۲۰۱۷
