کابل/۱۷قوس/فرهنگستان
نشانههای معماری اصیل در ناحیۀ اول شهر کابل چون مرادخانی و شهر کهنۀ کابل تاکنون حفظ شدهاند.
بهگفتۀ مهندسان و باستان شناسان، خانههای ساخته شده با سبک معماری اصیل کابل مانع رطوبت میشوند؛ در زمستان گرم و در تابستان سرد در برابر زمین لرزه مستحکم اند و نور به اندازۀ کافی وارد خانهها میشود.
در معماری اصیل کابل خانهها تا سه طبقه با تهداب سنگی و دیوارهای پخسهیی یا خشت کاه گل ساخته میشوند و هنر کندن کاری چوب در آن کاربرد دارد.
این معماری از خلاقیت معماران قرن هژده در دورۀ تیموریان در کابل گفته میشود.
خلیل سهرابی میگوید خانۀ او ۱۲۰سال قدامت دارد و نشانههای معماری قدیم در آن به خوبی حفظ شدهاست.
او میافزاید: «این خانۀ ما در زمستان گرم، در تابستان سرد است. تمامش خشت خام و گل کار شدهاست. مستحکم در برابر زمین لرزه است مانع رطوبت میشود و به همین دلیل ما اعمار جدید نکردیم و تنها جاهایی که را تخریب شده بود بازسازی و مرمت سازی کردیم.»
ماه گل سی و پنج ساله همسایه خلیل در مرادخانی است خانهاش با معماری اصیل ساخته شدهاست.
ماه گل از استالف است و در همین خانه جوان شده و عروسی کردهاست. بخشی از خانۀ وی که در سالهای اخیر ویران شده بود دوباره با سبک معماری اصیل کابل نوسازی شدهاست.
او میگوید: «در کوچه گِل را تر کردیم و خشت خام ساختیم. سپس کارگر گرفتیم و بخشی از خانه که ویران شده بود را پس از نو آباد کردیم.»
کتاب خان فیضی، باستان شناس و عضو مرکز تحقیقات باستان شناسی در این باره گفت: « این معماری اصیل کابل زمانی که تیمورشاه درانی از کندهار پایتخت را به کابل آورد. اگر اشتباه نکرده باشم، سالهای ۱۷۸۲بود در قدم نخست به اراکین، کارمندان و کسانی که به دولت مربوط بودند خانههای ساختمانی را که بهشکل پخسه، سنج و خشت در یک منزل تا سه منزل ساخته شده بودند داد. این معماری اصیل کابل است و از هیچ کجایی کاپی نشدهاست.»
این در حالیاست که سبک رایج معماری در افغانستان سبکهای هند، ایران و کشورهای اروپایی بهکار گرفته میشود اما بیشتر این ساخت و سازها به ویژه در بیست سال گذشته خلاف نقشه شهری کابل است.
خبرنگار فرهنگستان ازکابل
سمیع صدیقی