کابل/۳۰قوس/فرهنگستان
واژۀ یلدا سریانی است و زایش، زاد روز، تولد مهر و خورشید، معنا می دهد. در افغانستان، شب یلدا را به نام (شب چله) نیز یاد میکنند. این شب آخرين شب ماه قوس و درازترين شب سال است. بعد از شب یلدا، عمر شب ها کوتاه تر و عمر روزها زیاد شده می رود و آفتاب بیشتر می تابد و روشنائی روز به تاریکی شب غلبه میکند.
یلدا ازجمله جشن های باستانی این مرز و بوم محسوب میشود که مانند نوروز، جشن سده و مهرگان در کشورهای منطقه برگزار میشود.
درافغانستان اگرچه ادامه جنگ های داخلی تاثیری ناگوار به فرهنگ ها وسنت های دیرینه و با ارزش این سرزمین گذاشته و اثرات جنگ روان مردم افغانستان را آشفته کرده، اما هنوز هم مردم این سرزمین از این شب به معنی سنت های کهن برگزار میکند.
به اساس روایت های تاریخی شب یلدا، درفرهنگ کهن افغانستان جایگاه ویژه داشته که کارشناسان فرهنگی از آن چنین یاد میکنند.
صاحبنظر مرادی کارشناس مسائل فرهنگی ـ تاریخی افغانستان میگوید که شب یلدا همچون جشن نوروز، سده و مهرگان یکی از پرشکوه ترین جشنها و مناسبتهای تاریخی و فرهنگی افغانستان است.
وی افزود: در بین زردشتیان ایران باستان، سفره شب یلدا شامل میوههای تازه و خشک بود که به افتخار پیروزی ‘اهورا مزدا بر اهریمن’ و یا غلبه روشنایی بر تاریکی ترتیب می یافت.
احمد ضیا نیکبین استاد دانشگاه گفت که شب یلدا درازترین شب سال است ویلدا معنی دراز نیز می دهد و تاریخچه این شب را به تولد حضرت عیسی نیز مرتبط می دانند و مسیحیان این شب را به عنوان تولد عسیی مسیح جشن میگیرند.
وی گفت که افغانستانی ها این شب را با خوردن میوه های تازه مانند هندوانه و انار و آجیل جشن می گیرند. مقوله وجود دارد که کسی اگر در شب یلدا تربوز (هندوانه) مصرف کند از گرمی تابستان در امان میماند و تشنه نمیشود.
به باور فرهنگیان، این شب سمبولیک و نمادین است که دراز ترین عمر سیاهی به پایان میرسد و بعد از این روزهای دراز و نور و روشنی بر ظلمت و تاریکی پیروز می شود.
راشد جلا شاعر و نویسنده این شب را قدردانی از محصول دست رنج کشاورزان میداند که استفاده از تربوز به همین معنی است که دستاوردکشاورزان را پاس دارند وهمچنین با مصرف تربوز پایان خزان را خبر می دهد که دیگر فصل رویش و تولید محصولات کشاورزان به پایان رسیده است.
این شب در مناطق شمال نسبت به دیگر جاها افغانستان به گرمی بیشتر تجلیل میشود و مردم این سرزمین در شب یلدا گردهم جمع شده، افراد مسن و با تجربه برای دیگر افراد از جمله کودکان قصه و افسانه های شرین بیان میکنند و برخی شهنامه و «حمله حیدری» میخوانند و به شب زنده داری میپردازند تا زمانی که سیاهی در پیش چشمان شان جای خود را به روشنایی تعویض کند.
به گفته مرادی یلدا در کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان، ازبکستان، افغانستان و ایران با شوق و علاقه ویژه و به گرمی برگزار می شود.
خبرنگار فرهنگستان از کابل
سمیع صدیقی