کابل/۹جدی/فرهنگستان
جهان در سال ۲۰۲۱ درگیر بحران کرونا بود که افغانستان در این سال با چالش‌های سیاسی دست و پنجه نرم می‌کرد. نظام سیاسی افغانستان که ۲۰ سال پیش پس از حملات یازده سپتامبردر آمریکا با حمایت جامعه جهانی ایجاد شده بود، در سال ۲۰۲۱ فروپاشید و دستاوردهای ۲۰ ساله یه خاک یکسان شد.
آغاز برنامه فروپاشی سیاسی در افغانستان پس از امضای توافقنامه آمریکا با طالبان در دوحه در سال ۲۰۲۰ در دولت دونالد ترامپ گذاشته شد، اما با آمدن جوبایدن به کاخ سفید و دستور او مبنی بر خروج تمام نیروهای ناتو از افغانستان این برنامه جامعه عمل پوشید.
در بیست جنوری سال ۲۰۲۱ میلادی جو بایدن وارد کاخ سفید شد. اوپس از ورود به کاخ سفید به مشاورانش دستور داد تا توافقنامه آمریکا با طالبان را بازنگری کنند.
در چهاردم آپریل، بابدن تصمیمش را گرفته بود. او در پرده تلویزیون ظاهر شد، رسما آغاز پایان خروج نظامی آمریکا از افغانستان را اعلام کرد. اعلامی که همه به خصوص مردم و دولت افغانستان را غافلگیر کرد. او حتی نگذاشت که تیم مذاکراتی‌اش، مذاکرات با طالبان و احتمال توافق سیاسی در افغانستان را به انجام برسانند.
هم‌زمان با اعلام خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان، تیم مذاکراتی آمریکا، دولت پیشین افغانستان و طالبان در دوحه پایتخت قطر سرگرم گفت‌وگو در مورد آینده افغانستان بودند. به محض اعلام خروج نیروهای آمریکا از افغانستان، گفت‌وگوهای صلح در قطر پیچیده شد و طالبان برای تصاحب افغانستان در غیاب نیروهای خارجی، مطمئن‌تر شدند و دیگر تمایلی برای ادامه گفت‌وگو با طرف‌های مقابل نداشتند.
پس از اجرایی شدن برنامه خروج آمریکا از افغانستان، طالبان حملاتشان را علیه دولت اشرف غنی شدت بخشیدند. نیروهای امنیتی افغانستان در چند ولایت افغانستان علیه طالبان جنگ شدید کردند و مانع پیشروی طالبان شدند اما سلب حمایت سیاسی آمریکا از آنها سبب شد تا آنها برای مقابله با طالبان روحیه قبلی را نداشته باشند و دست تسلیم بلند کنند.
در ششم آگوست، شهر زرنج، مرکز ولایت نیمروز در غرب افغانستان اولین شهری بود که به دست طالبان سقوط کرد. با سقوط این شهر، نگرانی‌ها افزایش یافت، اما جلو پیشروی طالبان را نگرفت. به تعقیب این ولایت، سایر شهرهای افغانستان یکی پی دیگر از دست دولت افغانستان خارج شدند.
طالبان خودشان را تا دروازه های شهر کابل رساندند. در پانزدهم آگوست انگار باید برگ تاریخ تغییر می‌خورد. اشرف‌غنی، رئیس جمهور پیشین افغانستان از کابل فرار کرد و یک سقوط تلخ دیگر در دل تاریخ این کشور حک شد. در آن روز که طالبان تا دروازه های شهر کابل رسیده بودند، با فرار اشرف غنی وارد شهر شدند و با وارد شدن آنها در کابل، نظام جمهوری اسلامی افغانستان رسما بعد از ۲۰ سال سقوط کرد.
سقوط دولت افغانستان جهان را در شوک فرو برد، چرا که این تنها سقوط دولت در افغانستان نبود، بلکه سقوط ۲۰ سال سرمایه‌گذاری آمریکا قدرتمندترین کشور جهان در افغانستان هم بود.
آغاز ورود طالبان به کابل، یک تاریخ غم‌انگیز دیگر را نیز برای این کشور رقم زد. ده‌ها هزار، مرد، زن و کودک بدون تامل از ترس طالبان خودشان را به فرودگاه کابل رساندند، به امید این‌که از افغانستانی تحت کنترل طالبان فرار کنند.
ماه سپتامبر، شروع حکومت دوباره طالبان بر افغانستان بود گرچه درگیری میان شبه‌نظامیان طالبان با نیروهای جبهه مقاومت به رهبری احمد مسعود در پنجشیر، تنها ولایت خارج از تسلط طالبان روز جمعه شدت گرفت.
فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی در دره پنجشیر افغانستان و ژنرال عبدالودود زره، خواهر زاده احمد مسعود، فرمانده ارشد نیروهای مقاومت ضدِ طالبان در اوایل این ماه کشته شدند. احمد مسعود نیز در در تاریخ شش سپتامبر در پیامی صوتی خواهان قیام ملی علیه طالبان شد و گفت که نیروهای آنان در پنجشیر حضور دارند و به مبارزه خود ادامه می‌دهند. وی در این پیام گفت: «هموطنان در گوشه ای هستید چه در بیرون و چه در داخل فراخوان می‌دهیم که قیام عمومی را به‌خاطر عزت آزادی و سربلندی وطن ما آغاز کنید، هر کس که به هر شکل که می‌تواند ایستاد شود و فریاد را بلند را بکند.»
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در تاریخ هفت سپتامبر در جریان یک کنفرانس خبری از تشکیل دولت جدید در افغانستان خبر داد.
بنا بر اعلام او ملا محمدحسن آخوند به عنوان رئیس‌الوزرا و ملا عبدالغنی برادر، به عنوان معاون اول و عبدالسلام حنفی نیز به عنوان معاون دوم او انتخاب شدند. هر دو معاون رئیس الوزار از جمله بنیانگذاران طالبان در افغانستان محسوب می‌شوند.
فرودگاه کابل به قیامتی تبدیل شد. تا حدی که چند نفر خودشان را در بال هواپیما جابجا کردند و از هوا به زمین خورند و این هم ثبت تاریخ شد.
با برگشت دولت طالبان در افغانستان، این کشور دوباره به نظام ۲۰ سال پیش برگشت. نظامی که آزادی‌هایشان را از دست داده بودند و افغان‌ها از آن به عنوان تاریخ سیاه یاد می‌کنند. طالبان پس از برگشت، دستور دادند که دخترانی بالا تر از صنف ششم اجازه ندارند به مکتب بروند، مردان باید ریش بگذارند، پخش موسیقی ممنوع و ده‌ها ممنوعیت دیگر دوباره در افغانستان برقرار شد.
سر انجام این سال، با حضور طالبان، برگشت قوانین سخت‌گیرانه طالبان و بحران شدید اقتصادی در افغانستان به پایان می‌رسد. این‌که سال آینده در افغانستان، در کشور حادثه‌ها و تحول‌ها چه اتفاقی می‌افتد کسی نمی‌داند.
خبرنگار فرهنگستان از کابل
سمیع صدیقی
