کابل/۳۰جدی/فرهنگستان
هوای کابل در زمستان به شدت آلوده است. هزاران تن زغال سنگ در این فصل وارد بخشهای مختلف کابل میشود و مردم نیز به دلیل فقر و نبود سوخت بدیل، ترجیح میدهند تا از زغال سنگ در بخاریها استفاده کنند.
شدت آلودگی هوا در هنگام صبح و شام به حدی است که نفس کشیدن در جادهها و کوچهها دشوار میشود. تاکنون هیچ اداره رسمی و غیررسمی از مضر بودن آلودگی هوا برای مردم توصیه نکرده است. از سوی دیگر هیچ نهادی هم وجود ندارد که در مورد ضرر آلودگی هوا به خصوص دود زغال سنگ به مردم معلومات دهد.
یوسف باشنده کابل است او در مندوی دوکان خوراکه فروشی دارد صبحها از خانه بیرون میشود و شب به خانه میآید تا لقمه نانی برای خانوادهاش بسازد.
او میگوید:« کرونا نکشت اما آلودگی هوا شش هایم را از من گرفت.»
او میافزایدکه شامگاهیها هنگامی به خانه میرود هوا آنقدر آلوده است که از سیاهی راه درست دیده نمیشود؛ اماکن رهایشی مرکزگرمی هایشان را بدون تصفیه کن دود فعال میکند با هوا تاریک خاک به چشم مردم میزند.
حسیبالله نادر، کارشناس محیط زیست عدم وجود نظارت و کنترول دولت از حمام ها و مرگز گرمیهای منازل رهایشی را عامل آلودگی هوا میداند.
او افزود: « نظر به اعلان شورای جهانی در باره وضعیت آلودگی هوای شهر ها افغانستان مخصوصا شهر کابل مقام اول را از لحاظ داشتن هوای آلوده کسب کرد این آلودگی ها میتواند تاثیرات منفی بالای سلامت انسان ها و رشد نباتات داشته باشد آلودگی در شهر کابل منابع مختلفی دارد اما میزان آلودگی در ایام زمستان بیشتر میشود و عامل مهم آن سوخت های بی کیفیت برای گرم کرد اماکن است.»
عبدالمنان باشنده دیگر کابل میگوید:« آب و هوا بسیار خراب است. بسیار دود است و مردم زغال سنگ و تایر میسوزانند. مریضی بسیار زیاد شده است. دولت هیچ اقدامی نکرده است و یک اداره بنام وجود دارد ولی در عمل هیچ کاری نکرده است.»
داکتران در این فصل سال توصیه میکنند که اطفال و بزرگسالان نباید در ساعاتی که آلودگی هوا شدید است در بیرون از خانه گشت و گذار کنند. آنها تاکید میکنند افرادی که به امراض قلبی دچار استند نیز از گشت و گذار در هوای آلوده جلوگیری نمایند.
نگرانی اصلی این است که دود زغال سنگ و پلاستیک دارای گازهای خطرناک برای صحت انسان است. برخی از داکتران به این باورند که دود زغال سنگ دارای گاز کاربن مونو اکساید است و تنفس مقدار زیاد آن کشنده میباشد. ولی هیچ نهاد دولتی در این مورد به مردم آگاهی نمیدهد.
آلودگی هوا چیست؟
آلودگی هوا عبارت است از حضور مواد در اتمسفر آزاد که معمولاً ناشی از فعالیت انسان است. این مواد در غلظت و زمان معین تحت شرایط خاص در رفاه، بهداشت یا سلامتی انسان اختلال ایجاد میکنند. آلودگی هوا عبارت است از غلظت زیاد مواد خارجی در هوا که بر انسان اثر سوء گذاشته و سلامتی او را به مخاطره میاندازد.
معیار اندازهگیری آلودگی هوا
یکی از معیارهای اساسی برای تثبیت کیفیت هوا Air Pointer در تمام کشور به وسیله دستگاههای تثبیت کیفیت هوا است. به وسیله این دستگاه، میزان گازهای کاربن دای اکساید، سلفر دای اکساید، اوزون و سرب مشخص میشود.
هوا مخلوطی از مقادیر مختلفی از گازها است این مخلوط از ۷۸ فیصد نایتروجن و ۲۱ فیصد اکسیجن و یک فیصد سایر گازها تشکیل شده است.
مهمترین ترکیبات آلودهکننده هوا
این ذرات از سد دفاعی بدن عبور و به طور عمیقی به ششها نفوذ میکند و باعث تشدید استما میشود که شامل ذراتPM۲ ۵.۲ و PM۱۰ است.
PM۱۰: ذراتی که قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر دارند (گرد و غبار) ناشی از دود و غبار کارخانهها، زراعت، سرکها، وسایط نقلیه.
PM 2.5: ذرات کوچکیاند که اندازه آنها کمتر از ۲٫۵ میکرو متر است. این ذرات معلق، معمولاً ناشی از فعالیتهایی هستند که در آنها سوختهای فسیلی مانند نفت، گاز زغال سنگ سوزانده میشوند. از جمله وسایط نقلیه، صنایع ذوب فلزات، فابریکههای تولیدی همچنان سوزاندن مزارع و آتشسوزی جنگلها که یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا است. این ذرات علت اصلی کاهش ساحه دید یا تاریکی هوا ناشی از آلودگی هوا در شهرهای بزرگ نیز میباشد. هم ذرات PM۱۰ و PM2.5 برای سلامتی زیانبار است، PM2.5 به بخشهای عمیقتر شش نفوذ میکند، یکی از عوامل سرطانها نیز به حساب میآید.
گازها: شامل کاربن مونو اکساید، کاربن دای اکساید، اکساید نایتروجن، سلفر دای اکساید.
کاربن مونو اکساید CO عمدتاً توسط وسایط نقلیه که سوخت تیل دارند، تولید میشود. در نواحی متراکم شهری که پر ترافیک است و روند حرکت وسایط نقلیه مانند شهر کابل کُند است، غلظت آن بیشتر است.
کاربن دای اکساید CO۲: این ترکیب ناشی از احتراق کامل سوخت به خصوص سوختهای فسیلی است.
نایتروجن دای اکساید NO۲: این ترکیب توسط وسایل نقیله موتوری تولید میشود، وجود این گاز در فصل تابستان به صورت رنگ قهوهای در هوا قابل رویت است.
اوزون O۳: این گاز در هنگام افزایش درجه حرارت از ترکیب اکسید نایتروجن و هایدورکاربنهای سوخت نشده در دودکش وسایط نقلیه در مجاورت نور حاصل میشود.
سلفر دای اکساید SO۲: مهمترین منبع تولید آن، نفت مصرف شده در کوره و در برخی صنایع، تأسیسات تولید حرارت مرکزی، تاسیسات تولید نیروی برق و نیز هنگام پالایش نفت و یا تصفیهی گاز طبیعی که مستقیماً وارد هوا میگردد. این ترکیب بر روی سیستم تنفسی فوقانی موثر بوده، همچنان یکی از پارامترهای موثر در تولید بارانهای اسید است.
سایر ترکیبات: ذرات جامد و معلق سرب: این ترکیبات حاصل از سوخت تیلهایی است که هاوی تترا اتیل سرب میباشد، اکثراً این مواد به منظور احتراق بهتر تیل در وسایط نقلیه استفاده میگردد.
اثر منفی آلودگی هوا به صحت: آلودگی هوا موجب تشدید امراضی همچون، نفس تنگی و حملات قلبی و حساسیتهای مختلف تنفسی میشود. البته باید توجه داشته باشیم که تاثیر آلودگی هوا روی افراد مختلف متفاوت است. بهعنوان مثال، کودکان و افراد مسن و مبتلایان به امراض فوقالذکر بیشتر تحت تأثیر عوارض سوء ناشی از آلودگی هوا قرار دارند. آلودگی هوا موجب سوزش چشمها، گلو و سبب امراض ششها میشود. سرخ شدن چشمها، سرفه و احساس تنگی قفس سینه از علایم شایع در زمان افزایش سطح آلودگی هوا هستند.
احمدزی رحیمی- کابل