هیئت رهبری روزنامه عصرنو، به سلسله میزگردهایی خویش که به هدف تبیین موضوعات مهم سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور برگزار می‌نماید؛ در سومین میزگرد اختصاصی خود وضعیت ادبیات افغانستان طی ۱۵ سال گذشته را به تحلیل گرفت.
به گزارش پیام آفتاب، در این نشست که بعد ازظهر روزیکشنبه (۲ جوزا) برگزار شد، موضوعاتی همچون «رابطه آزادی بیان و رسانه‌های آزاد با رشد ادبیات، تأثیر دموکراسی و آزادی فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی بر ادبیات، عملکرد رسانه‌ها برای رشد ادبیات کشور و جایگاه ادبیات در دانشکده‌های ادبیات و … مورد تحلیل و بررسی صاحبنظران قرار گرفت. این نشست با اشتراک چهار تن از مسوولان نهادهای دولتی، نویسندگان و شاعران ولایت بلخ در دفتر این روزنامه برگزار شد.
در این میزگرد، صالح محمد خلیق شاعر و نویسنده و رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ؛ حجت الاسلام استاد سید فضلالله قدسی شاعر و نویسنده، صادق عصیان شاعر و استاد دانشگاه بلخ و آقای تقی واحدی نویسنده و مسوول فرهنگی کمیسیون حقوق بشر شمال حضور داشتند. این میزگرد توسط استاد سیداسحاق شجاعی مدیر مسوول روزنامه عصرنو اداره شد.
نگاه کلی به وضعیت ادبیات افغانستان؛ پسا طالبانی
در آغاز این میز گرد صالح محمد خلیق، رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ با ارائه آمار، کتابهای چاپ شده توسط نویسندگان افغان را برشمرد و گفت: «بعد از سقوط طالبان و ایجاد اداره موقت در سطح کشور به تعداد ۳۶ هزار جلد کتاب چاپ شده است، بعد از ماه جدی ۱۳۹۴ تا ماه جوزا به تعداد ۱۵ عنوان کتاب در بلخ و در مقایسه با آن از ماه جدی تا فعلاً که در آغاز ماه خرداد قرار داریم به تعداد ۲۰ عنوان کتاب چاپ گردیده است که نسبت به سال گذشته گفته می‌توانیم که افزایش دو چند داشته است؛ البته در ۱۵ سال گذشته تنها در بلخ ۵۵ عنوان کتاب توسط نویسندگان بلخ چاپ گردیده است؛ در سطح کشور یک انتشارات دولتی به نام بیهقی و ۲۶ ناشر خصوصی وجود دارد؛ و قابل ذکر است که این آمار هراز چندگاهی در حال تغییر میباشد.»
آقای خلیق تصریح کرد که ۶۰ درصد کتابهای چاپ شده در افغانستان را آثار ادبی و فرهنگی تشکیل می‌دهد و ۴۰ درصد باقی مانده را آثار دیگر.
وی وضعیت ادبیات در افغانستان را در حال بهبود و رشد دانست و افزود: وضعیت فعلی ادبیات در افغانستان از نگاه سبک نوشتار معیاریتر شده است؛ طوری که گفته می‌توانیم نوشته‌های ادبی ما با کشورهای همزبان ما مانند ایران در سطح بلندی قرار دارد و هم طراز شده است.
در ادامه استاد سید فضلالله قدسی، وضعیت ادبیات افغانستان در دهه گذشته را ضعیف دانست و گفت: انتظار می‌رفت که جایگاه ادبیات و هنر در افغانستان خیلی بهتر از وضعیت فعلی می‌بود اما متأسفانه در دهه گذشته ما در عرصه ادبیات شاهد تحولات بزرگی نبودیم.
آقای قدسی می‌گوید: آنچه قابل ذکر است این است که این وضعیت در همان ۱۴ سال گذشته حدس زده می‌شد؛ چون تعداد زیادی از نویسندگان به دلیل وضعیت بد اقتصادی وعدم پشتیبانی دولت یا نهادهای حامی، جذب ادارات دولتی یا خصوصی شدند و به همین دلیل استعداد ادبی آنها در دلهایشان خاموش شد؛ این مسئله سبب شده است تا ما آثار چندانی نداشته باشیم و این آثار نظر به دیگر کشورهای همزبان خیلی کم و قابل مقایسه نیست.
سید فضلالله قدسی افزود:متاسفانه با اینکه در دهه گذشته امکانات گسترده ای به افغانستان سرازیر شده است؛ اما دولت توجه چندانی به بخش ادبیات نکرده است و از طرفی نبود نقد ادبی باعث گردیده تا ادبیات افغانستان رشد چندانی نداشته باشد.
صادق عصیان با انتقاد به آمار ارائه شده توسط رئیس اطلاعات وفرهنگ، اظهار داشت که آمار و ارقامی که در افغانستان ارائه می‌شود هیچ وقت دقیق نیست.
آقای عصیان می‌گوید: در کشوری که هنوز آمار دقیقی از شهروندان خود ندارد؛ این آمار دقیق بوده نمی‌تواند.
وی در مورد وضعیت ادبیات افغانستان گفت: طی سالهای گذشته و در جریان پس از طالبان، برعلاوه بوجود آمدن ده‌ها شاعر، طنز نویس و داستاننویس برای اولین بار ده‌ها انجمن ادبی در کشور بوجود آمد که این انجمنها دستاورد خوبی داشتند؛ از جمله این دستآوردها می‌توان به اجرای برنامه‌های ادبی، تشویق جوانان در زمینه ادبیات و انتشار کتاب یاد کرد.
آقای عصیان با گله کردن از دولت در زمینه عدم پشتیبانی از نخبگان ادبیات کشور گفت: «ما متأسفانه فعلاً در کشورمان انجمن ادبی دولتی نداریم و دولت برای این انجمنهای ادبی، هیچ سرمایه گذاری نکرده است.»
وی جایگاه فعلی ادبیات در افغانستان را قابل قبول ندانست و افزود: اگر دولت افغانستان مقداری از پولهای کمک شده از جانب کشورهای دیگر را به ادبیات و تمویل انجمنهای ادبی و یا نخبگان ادبی تخصیص می‌کرد ما امروز دارای ادبیات بهتر و آثار منظمتری می‌بودیم.
سید فضلالله قدسی با انتقاد از سخنان صادق عصیان، کارکردهای انجمنهای ادبی را ناموفق دانست وگفت: «متأسفانه به دلیل نبود نقد ادبی در این انجمنها، این انجمنها ناموفق بوده‌اند.»
به گفته آقای قدسی نقد ادبی امروزه یکی از شاخه‌های علوم ادبی به حساب می‌آید که باعث رونق ادبیات می‌گردد، امّا در افغانستان هنوز نتوانسته جایگاه خود را تثبیت نماید.
به گفته آقای قدسی نبود نقد سالم ادبی در افغانستان، ادبیات را آسیب‌پذیر ساخته است.
در ادامه آقای خلیق در جواب گفته‌های آقای قدسی مبنی بر کمبود آثار ادبی در افغانستان، گفت: توقع ما از نهادهای ادبی وفرهنگی در افغانستان به مثل دیگر کشورها نیست؛ اگر تعداد خوانندگان و یا افراد باسواد افغانستان را با دیگر کشورها مقایسه کنیم گفته می‌توانیم که تیراژ یکهزار دانه ما برابر با ۱۰ هزار، کشورهای دیگر است.
وی علاوه کرد: ما نمی‌توانیم از بهبود وضعیت ادبیات افغانستان بعد از سالهای موقت چشم بپوشیم.
تقی واحدی داستاننویس شناخته شده کشور، در رابطه به این پرسش که به چه تعداد انجمنهای فعال در بلخ موجود است اظهار داشت: در حال حاضر وضعیت ادبی افغانستان در وضعیت عالی قرار دارد.
آقای واحدی علاوه کرد: وضعیت دانشگاه‌ها و تکاپوی دانشجویان و جوانان در زمینه پزوهش علمی این وضعیت را ثابت می‌کند که ادبیات در افغانستان رشد خوبی داشته است؛ اگر به کتابخانه‌ها مراجعه کنید خود شاهد این وضعیت می‌باشید. اما فعلاً بدتر شدن امنیت، وضعیت اقتصادی کشور و کمبود نویسندگان و نخبگان ادبی باعث شده است تا ادبیات در افغانستان در مسیر رشد نباشد.
وی با تأیید گفته‌های آقای قدسی در مورد کمبود آثار و نبود نقد ادبی در کشور گفت: درست است نقد ادبی کم بوده است و به تعداد کافی آثار نداریم اما باید در نظر بگیریم که ما در افغانستان هستیم و نظر به شرایط اینجا این مقدار قابل قبول بوده می‌تواند.
رسانه‌ها و رشد ادبیات
آقای واحدی افزود: رویکرد رسانه‌ها در سالهای اول سقوط طالبان برای رشد ادبیات خوب بود؛ اما متأسفانه با گذشت زمان توجه رسانه‌ها در این زمینه کمتر شد.
وی نقش رسانه‌ها در زمینه رشد ادبیات را مهم دانست وخواستار توجه جدی رسانه‌ها به این موضوع شد.
وضعیت دانشکده‌های ادبیات
آقای صادق عصیان در جواب این سؤال که وضعیت دانشکده‌های ادبیات در افغانستان چگونه است، اظهار داشت: دانشگاه‌ها حرف اول را در رشد ادبیات می‌زنند؛ اما همیشه با مشکلاتی همچون نبود مکان دائمی یا نداشتن امکانات و نبود انتشارات مواجه بوده اند که این موضوع باعث شده است تا دانشجوها توجه کمتری داشته باشند.
وی علاوه کرد: ما همیشه تلاش داشتیم تا با برگزاری همایشهای ادبی، در اختیار دادن امکانات و تشویق آنها به مطالعه، آنها را تشویق به ادبیات کنیم.
در ادامه سیدفضل الله قدسی در مورد وضعیت دانشگاه‌ها گفت: متأسفانه دانشگاه‌ها در افغانستان با دو مشکل بزرگ مواجه هستند: نبود استاد متخصص برای تدریس و وجود رقابت منفی میان دانشگاه‌ها و تناقض زبانی باعث شده است است تا دانشگاه‌های ما برای پرورش ادبیات موفق نباشد.
اما آقای خلیق در اینباره می‌گوید: ما وقتی در مورد دانشگاه‌ها صحبت می‌کنیم باید در نظر بگیریم که خوشبختانه در این اواخر موجی از محافل ادبی دردانشگاه‌های برگزار می‌شود که این محافل در رشد ادبی و فرهنگی خیلی تأثیر گذار است؛ پس گفته می‌توانیم دانشگاه‌ها در حالت بهبود هستند.
وی افزود: در افغانستان دو زبان رسمی وجود دارد؛ ما همیشه خواستار این بودیم تا میان دانشجوها هماهنگی و یکپارچگی وجود داشته باشد، اما بعضی اوقات بعضی مسائل کوچک درگیریهایی را بوجود می‌آورند که با دخالت استادان این درگیریها بلافاصله خاموش می‌شود.
برای رشد و شکوفایی ادبیات چه باید کرد؟
استاد واحدی در جواب این سؤال که برای بهتر شدن وضعیت ادبیات چی راهکاری را پیشنهاد می‌کنید گفت: ایجاد ساختارهای رقابتی منصفانه برای تمام زبانها و اقوام و تطبیق آن از طرف دولت، و تلاش برای توجیه ادبیات از طریق رسانه‌ها یا نهادهای آکادمیک می‌تواند نقش بزرگی برای بهبود وضعیت ادبیات در افغانستان داشته باشد.
آقا قدسی در جواب این سؤال گفت: حضور جوانان در کانون و مراکز ادبی، نقد ادبی، و شناسایی استعدادهای ناشناخته و تشویق جوانان می‌تواند در زمینه بهتر شدن ادبیات افغانستان تأثیر گذار باشد.
آقای خلیق گفت: پشتیبانی همه‌جانبه مردم از نویسندگان و نخبگان ادبی، ایجاد انتشارات و تمویل آنها و وجود رقابت مثبت این انتشارات با کشورهای دیگر برای ترقی ادبیات افغانستان خیلی مهم است.
آقای عصیان انسجام و هماهنگی بیشتر میان نویسندگان، ایجاد نهادهایی برای پشتیبانی از نویسندگان و شاعران و گردهم آمدن و رابطه گرفتن بیشتر فرهنگیان و دانشجوها با نخبگان ادبی را خواستار شد و افزود که این راهکارها می‌تواند جهت ترقی ادبیات مهم باشد.
-گزارش از «سید جواد حسینی»
دوشنبه ۳ جوزا ۱۳۹۵
پیام آ فتاب
