اصل «عدم خشونت» یا «مقاومت بدون خشونت»، یکی از مشهورترین شیوه هایی است که طرفداران تغییرات مسالمت آمیز آن را تبلیغ می کنند. این اصل استفاده از خشونت فیزیکی را برای ایجاد تغییرات اجتماعی و سیاسی منع می کند.
خشونت بخش جدایی ناپذیر جهان امروزی شده است، ظهور گروه‌های افراطی و قدرت گرفتن شان در جهان، خشونت های فرقه ای و قومی، نابود کردن میراث های فرهنگی و یادبود‌های تاریخ بشر، تنها چند نمونه از خشونت‌های جاری در جهان است. با این وجود، مبارزه بدون خشونت برای رسیدن به مقاصد اجتماعی و سیاسی، بیش از هر زمانی ضروری به نظر می رسد و تنها راه برای پرهیز از ترویج بیشتر خشونت.
اصل «عدم خشونت» یا «مقاومت بدون خشونت»، یکی از مشهورترین شیوه هایی است که طرفداران تغییرات مسالمت آمیز آن را تبلیغ می کنند. این اصل استفاده از خشونت فیزیکی را برای ایجاد تغییرات اجتماعی و سیاسی منع می کند. کمپاین‌های بسیاری در جهان تاکنون این شیوه را به کار گرفته اند تا با روشهای ساده ای مثل نافرمانی مدنی، تغییرات بنیادین را بوجود بیاوردند و به خواست های شان نزدیک شوند.
مهاتما گاندی، رهبر هند، یکی از مشهورترین چهره‌های سیاسی جهان است که توانست بدون استفاده از روشهای خشونت آمیز استقلال هند را از بریتانیا بگیرد؛ شیوه‌ای که بعد از او بسیاری از انقلاب های جهان و جنبش های اعتراضی از آن بهره گرفتند. گاندی نظریه تازه ای را به جهانیان عرضه کرد: « از راه های خوب برای هدف های خوب استفاده کنید.»
مقاومت بدون خشونت منجر به انقلاب گل رز در گرجستان (۲۰۰۳) و انقلاب نارنجی در اوکراین (۲۰۰۴) شده‌است. از دیگر جنبش‌ها و مقاومت‌های بدون خشونت می توان از انقلاب جین بلاروس و انقلاب یاس در تونس و مبارزه مخالفان کوبا یاد کرد.
بسیاری از جنبش های طرفدار مبارزه بدون خشونت، روش های صلح آمیز را به عنوان یک راه مؤثر برای رسیدن به اهداف اجتماعی و سیاسی خود اتخاذ کرده اند، روشهایی همانند؛ راهپیمایی های خیابانی، نافرمانی های مدنی، اعتراض از طریق برگزاری تئاترهای خیابانی، کنسرت های موسیقی، شعرخوانی، دیوارنویسی و سایر روش های مسالمت آمیز.
مردم افغانستان نیز سالها از خشونت رنج برده اند و همواره استفاده از خشونت بعنوان تنها روش رسیدن به خواست ها و مطالبات برای آنها تبلیغ شده است، اما تاریخ کشور نشان می دهد که خشونت نه تنها ما را به اهداف ما نزدیک نکرده است، بلکه باعث شده است که هزینه های انسانی و اقتصادی زیادی بپردازیم بدون اینکه دست آوردی داشته باشیم که بتوانیم به آن افتخار کنیم. پی بردن به این واقعیت تاریخی، ضرورت استفاده از روش های مسالمت آمیز را برای ما روشن می سازد.
ساختار سیاسی افغانستان و غیر دموکراتیک بودن قدرت و سیاست، کمتر مجال ظهور جنبش های مدنی و حرکت های بدون خشونت را، داده است، اما در پانزده سال اخیر، بسیاری از مردم افغانستان تلاش کرده اند که راههای مسالمت آمیز را برای رسیدن به اهداف شان بیاموزند و حرکت های مدنی و بدون خشونت را تجربه کنند. تجربه ها در این قسمت هرچند فراگیر نبودند، اما در نهادینه سازی اندیشه ی مبارزه بدون خشونت، مؤثر بودند. اعتراض به قتل فرخنده در آخرین روزهای سال ۱۳۹۳ و اعتراض به سربریدن هفت مسافر هزاره در زابل در بیستم عقرب سال ۱۳۹۴ که به « انقلاب تبسم» مشهور شد ، نمونه های خوبی از تجربه ی حرکت های مدنی و بدون خشونت بودند.
اما تغییر مسیر پروژه ی برق ۵۰۰ کیلو ولت ترکمنستان از مسیر بامیان-میدان وردک به مسیر سالنگ از سوی کابینه حکومت وحدت ملی، باعث شده است که صفحه تازه ای در مبارزات بدون خشونت در افغانستان باز شود و « جنبش روشنایی» شکل بگیرد.
جنبش روشنایی هرچند که در تداوم حرکت های قبلی است، اما تفاوت بنیادی آن، عوامل ظهور این جنبش با حرکت های قبلی است. اعتراض به قتل فرخنده و مسافران هزاره، اعتراض به بی توجهی، کم کاری و ناتوانی حکومت در تامین امنیت جان شهروندان و راههای مواصلاتی بود، اما جنبش روشنایی به نفی سیاستی می پردازد که باعث شده است سالها بخش بزرگی از مردم افغانستان از حقوق خود محروم باشند و از توسعه و انکشاف باز بمانند؛ سیاستی که ریشه در تعصب و بی عدالتی دارد. جنبش روشنایی به صراحت به نفی تعصب و بی عدالتی می پردازد و برای تامین عدالت و از بین بردن تعصب، مبارزه بدون خشونت و مسالمت آمیز را در پیش گرفته است.
جنبش روشنایی تا کنون، فراگیر ترین جنش اجتماعی در افغانستان است، علاوه بر اینکه یکی از اضلاع مثلث سنتی قدرت در افغانستان از این جنبش حمایت می کند، شخصیت های سیاسی تاثیر گزار، شاعران، هنرمندان و فعالین اجتماعی زیادی حمایت و پشتیبانی شان را از این جنبش اعلان کرده اند؛ این حمایت ها نشان می دهد که باور به مبارزه بدون خشونت در افغانستان نیز در حال نهادینه شدن است و مردم افغانستان بعد از این، با الگوگیری از این حرکت ها، خواست های شان را از راههای مسالمت آمیز و بدون توسل به زور و خشونت، مطالبه خواهند کرد.
از نظر تاکتیک نیز جنبش روشنایی، سعی کرده است مسالمت آمیزترین روش ها را برای مبارزه اش برگزیند و از روشهای استفاده کند که جنبش های مشابه در جهان، استفاده کرده اند. انتشار اعلامیه های اعتراضی و دادن التیماتوم به حکومت برای تغییر تصمیم اش، اعتراض گسترده در فضای مجازی، گردهم آیی مردمی و مسالمت آمیز با ایراد سخنرانی های روشنگر، راهیپمایی در مرکز و ولسوالی های بامیان، راهیپمایی در دایکندی، تبلیغ رسانه ای، و تلاش برای راه اندازی راهپیمایی های بزرگ در کابل و هرات، ابرازهای مسالمت آمیزی بوده و است که این جنبش تا کنون از آنها بعنوان روش مبارزه اش استفاده کرده است و تلاش کرده است با وارد کردن فشار روانی بجای فشار فزیکی بر حکومت، به هدف خود که تامین عدالت و از بین بردن تبعیض و تعصب است، نزدیک شود.
استفاده از این روشها، در هر مبارزه ی مسالمت آمیز و بدون خشونت که در پی تغییرات مسالمت آمیز سیاسی و اجتماعی است، معمول می باشد و جنبش روشنایی نیز با استفاده از این روشها می خواهد بر اصل دوری از خشونت تاکید کند و جامعه و سیاست افغانستان را به مسیری جدیدی هدایت کند؛ مسیری که خشونت در آن نفی می گردد و عدالت ستایش.
جدا از اینکه حرکت های همانند« جنبش روشنایی»، « انقلاب تبسم» و اعتراض به قتل فرخنده، چه اندازه موفق بوده اند و به اهداف اصلی شان رسیده اند و یا می توانند برسند؛ این حرکت ها، مبارزه ی بدون خشونت و رویکرد عدم خشونت را به عنوان یک ارزش فرهنگی و سیاسی به مردم و شهروندان کشور آموزش می دهند و روشهای سیاسی خشونت آمیز را نفی می کنند.
تصویری که تا کنون از افغانستان به جهان ارائه شده است؛ تصویر خشونت بوده است. تصویرهای از جنگ های داخلی، طالبان، فرو ریختن بودا، انتحار و انفجار، محکمه های صحرایی، تجاوز و گوش و بینی بریدن، بعنوان نمادهای افغانستان برای سایر شهروندان جهان از سوی رسانه ها ارائه شده است و آنها در ذهن شان افغانستان را کشوری سرشاراز خشونت تصور می کنند. هرچند این تصویرها واقعیت های روزمره و خشونت پنهان در لایه های زیرین جامعه ما را بازتاب می دهند، اما برای تغییر این ذهنیت، باید در پی ارائه تصویر بدون خشونت از کشور و مردم خود باشیم.
جنبش روشنایی برای اولین بار گام بزرگی را در این راستا بر داشته است و می خواهد به سازمان ملل، نهادهای بین المللی، کشورهای کمک کننده ی افغانستان و بالآخره به شهروندان سایر کشورهای جهان بگوید که مردم افغانستان نمی خواهد تاریخ خشونت بار، بر آنها تکرار گردد و با باورمندی به نافرمانی مدنی در پی تحقق عدالت اجتماعی و آوردن تغییرات اجتماعی و سیاسی هستند و هرگز از ابزارهای خشونت آمیز استفاده نخواهند کرد.
۲۳ ثور ۱۳۹۵
خبر گزاری رشد
