زلمی خلیلزاد به مسکو رفته و با ضمیر کابلوف طراح سیاست کرملین در مورد افغانستان ملاقات کرده است. ضمیر کابلوف دیپلومات سابقهدار روس که در دههی هشتاد میلادی رأیزن مطبوعاتی سفارت اتحاد شوروی در کابل بود، حال نمایندهی ویژهی رییسجمهور روسیه در امور افغانستان و پاکستان است. او را طراح سیاستهای کرملین در مورد افغانستان لقب دادهاند. بارنت روبین حکایت میکند که دونالد ترمپ رییسجمهور کنونی امریکا پس از اگست سال ۲۰۱۷ ملاقاتی با سرگی لاوروف وزیر خارجهی روسیه در کاخ سفید داشت. ترمپ در این ملاقات در کنار موضوعات دیگر از لاوروف پرسیده بود که چرا مسکو از طالبان حمایت میکند؟ لاوروف پاسخ مستقیم به این سوال ترمپ نداده بود اما گفته بود که سیاستهای مسکو در مورد افغانستان را ضمیر کابلوف طراحی میکند و بهتر است که مقامهای امریکایی مرتبط با موضوع افغانستان به مسکو بیایند و با آقای کابلوف ملاقات کنند. دکتر خلیلزاد نمایندهی ویژهی حکومت ترمپ برای پایان جنگ افغانستان به همین منظور به مسکو رفته است تا با کابلوف و از طریق او با دیگر مقامهای روسیه در مورد پایان جنگ افغانستان رأیزنی کند.
واقعیت دیگری که در سطح منطقه علنی شده است، روابط گرم طالبان و روسیه است. روسیه و طالبان هر دو قبول دارند که با همدیگر روابط دارند. این روابط از مرز تماسهای عادی یک قدرت بزرگ با یک گروه شورشی فراتر رفته است. روسیه در ماه سپتامبر سال جاری میلادی نشستی را در مورد جنگ افغانستان در مسکو برگزار کرد. در این نشست نمایندهگان طالبان و اعضای شورای عالی صلح افغانستان روبهروی هم قرار گرفتند. در نشست مسکو رییس هیأت طالبان ۱۵ دقیقه سخنرانی کرد، اما هیأت شورای عالی صلح افغانستان بیشتر از پنج دقیقه فرصت سخنرانی نیافت. در این نشست به طالبان اجازه داده شد که از تریبون روسیه مواضعشان را اعلام کنند. لطف روسیه به طالبان یکجانبه نبود. رییس هیأت طالبان در سخنرانیاش در نشست مسکو، مواضع روسیه را نیز به نحوی بیان کرد. در سخنرانی رییس هیات طالبان ضمن تاکید بر مواضع ایدیولوژیک این گروه، آمده بود که کشورهای همسایه از حضور امریکا در افغانستان نگرانی دارند و ایالات متحده و برخی از مقامهای حکومت افغانستان از گروه داعش حمایت میکنند.
این همان چیزی است که روسیه میخواست. نمایندهگان کشورهای منطقه و روسیه مواضعشان را از زبان نمایندهی طالبان بیان کردند. در این نشست طوری جلوه داده شد که طالبان صرف با امریکا دشمنی دارند و با روسیه و کشورهای به منطقه دوستی میکنند. رسانههای دولتی روسیه به نمایندهگان طالبان تریبون دادند. اما هیچ رسانهی معتبر دولتی روسی نخواست که با اعضای هیأت شورای عالی صلح ملاقات کند. تمام تلاش دیپلوماتهای روسی در نشست مسکو این بود که نشان دهند، امریکا مشکل جدیتر برای منطقه نظر به طالبان است. این نشان میدهد که مواضع روسیه و طالبان به هم نزدیک است و مسکو روی طالبان نفوذگذاری کرده است. پاکستان هم پس از اگست سال ۲۰۱۷ که استراتژی کاخ سفید برای جنوب آسیا اعلام شد، تلاش کرد یک ایتلاف منطقهای ضد امریکا به میان بیاورد و طالبها را هم متحد این ایتلاف قرار دهد. در استراتژی جنوب آسیای امریکا بر اعمال فشار بر پاکستان و تقویت نقش سازندهی هند در افغانستان تأکید شده بود. پاکستان احساس کرد که استراتژی جنوب آسیای امریکا تهدید جدی برای پروژهی ضد هند راولپندی در افغانستان است. حال که بحث پایان جنگ مطرح شده است، خلیلزاد تلاش میکند تا با راهاندازی دیپلوماسی منطقهای کشورهایی را که به طالبان نفوذ دارند تشویق کند تا نمایندهگان این گروه را روی میز مذاکره بیاورند.
مأموریت کنونی خلیلزاد مذاکره با طالبان از جانب امریکا و زمینهسازی دیالوگ بین حکومت، طالبان و دیگر نیروهای سیاسی افغانستان است. خلیلزاد میخواهد که نمایندهگان طالبان، نمایندهگان حکومت و نمایندهگان احزاب سیاسی افغانستان هرچه زودتر روی میز مذاکره بنشینند و در مورد پایان جنگ روی یک نقشهی راه توافق کنند. به نظر میرسد که او طرفدار فراگیر شدن هیأت مذاکرهکنندهای است که اشرف غنی تعیین کرده است. رییسجمهور غنی نامهای اعضای هیات مذاکره کنندهی حکومت را در نشست ژنیو اعلام کرد، اما برخی از احزاب سیاسی در داخل به این باور اند که هیأت از نظر قومی و سیاسی فراگیر نیست و باید این نقیصه جبران شود. شاید آقای خلیلزاد در مذاکره با محمداشرف غنی و رییس اجرایی این موضوع را مطرح کرده باشد. بعید نیست که نمایندهگان احزاب سیاسی هم به هیات حکومت افزوده شود. دکتر خلیلزاد سخت تلاش میکند تا نمایندهگان طالبان به زودی ممکن با نمایندهگان حکومت افغانستان و دیگر نیروهای سیاسی کشور دیدار کنند و روند مذاکره آغاز شود.
اما طالبان هدف متفاوت دارند. طالبان میخواهند که پیش از هر نوع مذاکره با حکومت و نیروهای سیاسی داخلی، یک جدول زمانی خروج را به جانب امریکا تحمیل کنند، بدون این که از مواضع ایدیولوژیک و انعطافناپذیرشان دست بردارند. خروج نیروهای امریکایی از افغانستان خواست آرمان ایدیولوژیک طالبان و خواست سیاسی کشورهای مثل پاکستان و روسیه است که بر این گروه نفوذ دارند و از آن حمایت میکنند. اما کابل و امریکا در تلاشاند تا طالبان در قدم اول روی میز مذاکره بیایند و پس از پایان جنگ، در مورد مأموریت نیروهای بینالمللی مستقر در افغانستان تصمیم گرفته شود. آقای خلیلزاد برای فایق آمدن بر این تفاوت نظر به اسلامآباد و مسکو سفر کرده است تا روسیه و پاکستان از نفوذشان بر طالبان کار بگیرند و آنان را روی میز مذاکره بیاورند.
بعید نیست که خلیلزاد و کابلوف روی نگرانیهای روسیه در مورد حضور محدود نظامی امریکا در افغانستان نیز صحبت کرده باشند. روسها قبلاً اعلام کرده بودند که میخواستند با امریکاییها در مورد افغانستان مذاکرهی جدی داشته باشند، اما واشنگتن آماده نبوده است. باری هم ضمیر کابلوف گفت که همکاری روسیه با امریکا در افغانستان به بهبود مناسبات دوجانبهی ایالات متحده و مسکو مرتبط است. او گفته بود که تحریمهایی که امریکاییها بر روسیه وضع کردهاند، امکان همکاری دو کشور در افغانستان را صدمه زده است. در کنار این مسأله، جنگ سوریه و جنگ درم ناطق شرقی اوکراین نیز موضوع تفاوت نظر روسیه و امریکا است. اما در کنار این مسایل روسیه و امریکا نقاط نظر مشترک در مورد افغانستان هم دارند. سیاست اعلامی هر دو کشور این است که قلمرو افغانستان نباید در اختیار تروریسم ضد غرب که روسیه نیز بخشی از آن است، قرار گیرد. ولی با وجود این، در شرایط کنونی بیشتر اختلافهای امریکا و روسیه برجسته شده است. اگر ملاقات خلیلزاد با کابلوف بتواند مواضع امریکا و روسیه را در مورد افغانستان به همدیگر نزدیک کند، دیپلوماسی پایان جنگ شتاب بیشتر میگیرد.
نویسنده :فردوس
یکشنبه، ۱۸ قوس ۱۳۹۷
هشت صبح