درگذشت عبدالله سمندر غوریانی؛ مردی از قلمرو فلسفه، شعر و دانش

کابل/۲جدی/فرهنگستان
عبدالله سمندر غوریانی، مردی از قلمرو فلسفه، شعر و دانش روز گذشته(چهارشنبه، ۱جدی) به عمر ۸۵ سالگی در شهر بلومنگتن آمریکا درگذشت.
داکتر شهرانی گفته‌است که استاد سمندر غوریانی فیلسوف قرن بیست افغانستان به معنی واقعی کلمه است که  از دانش و عمق نظر و مطالعات گسترده او می‌توان یافت.
استاد سمندر غوریانی در سال ۱۳۱۵خورشیدی در هرات بدنیا آمد، تحصیلات را در همان جا فرا گرفت و راهی آمریکا شد از هرات تا بلومنگتن آمریکا راه درازی است. از شرق تا غرب و برای سمندر غوریانی مسیری که گویا از لحاظ فکری آن را پیموده بود.
هیچ تحولی استاد غوریانی را از مسیر اندیشیدن منحرف نکرد و تا آخرین روزهای حیاتش، بازهم به خواندن کتاب علاقه‌مند بود. در سال‌های اول روی کار آمدن رژیم چپ‌گرا در افغانستان که تهیه کتاب بسیار دشوار بود، استاد غوریانی، کتاب “پدیدارشناسی ذهن” هگل را توسط یکی از همکارانش، از فرانسه خریداری کرد.
استاد سمندر غوریانی مانند صلاح‌الدین سلجوقی، بهاالدین مجروح، محمداسماعیل مبلغ و دیگرانی که در افغانستان آن زمان پیشگام مباحث فلسفی بودند، مسیر روشنفکری دینی را بدون سر و صدا پیموده بود؛ چون در آن عصر، اندیشه‌ متحجرانه و “انتحارطلبانه”‌ وجود نداشت تا از افکار دیگران بهراسد. امروزه متاسفانه جوامع ما به عقب برمی‌گردد و بحث بیرون دینی در قلمرو ارتداد قرار می‌گیرد.
واصف باختری درباره او گفته است: «سمندر غوریانی علاوه بر این که برای نخستین بار مکتب فرانکفورت را به علاقمندان تفکر فلسفی در افغانستان معرفی کرد و اگزستانسیالیسم را با نگاه انتقادی به بحث گرفت، کارل پوپر را نیز برای بار اول، درافغانستان مطرح ساخت. استادغوریانی کار واقعا بزرگی انجام داد که در شناساندن و توضیح بخشی از باورها و اندیشه‌های فلسفی عده‌ای از اندیشه‌ورزان نامدار جهان اسلام هم پیشگام بود. در افغانستان من ندیده ام که قبل از استاد غوریانی کسی درباره متفکرانی چون ملا صدرا و ملا هادی سبزواری و عبدالرزاق لاهیجی، چیزی عرضه کرده باشد».
استاد غوریانی خود در باب نزدیکی افکار فلاسفۀ مسلمان می‌گوید «میرباقر داماد که استاد ملاصدرا بود، وقتی درباره شیخ الرئیس ابوعلی بن سینای بلخی، فیلسوف نامدار شرق صحبت می‌کرد و خصوصا وقتی از زبان ابن سینا مثال می‌آورد و استشهاد می‌جست، می‌گفت: قال شریکنا فی‌الفن. یعنی می‌گوید (بن سینا) شریک من در همین هنر و در همین فن می‌باشد».
برای استاد غوریانی شعر در الویت نبود اما با آن هم بسیار به شعر علاقه داشت.
غزلی از عبدالله سمندر غوریانی:
کیم من نیست لایق مشت خاک آنچنانی را
که تا حالی کند حال کسان آسمانی را

زبان غنچه صد برگ باید گل فشانی را
که تا باصد زبان گوید حدیث غوریانی را

مگر بهزاد و مانی باز گردند از صف اموات
که صورتگر شوند این صاحب ابعاد جهانی را

فقیه مجتهد دانای احکام و اصول شرع
در اقلیم شریعت دارد حق حکمرانی را

به تفسیرش قلوب اهل دل را متقن سازد
ز تاویلش بیرون از ظن کند اهل معانی را

جنابش ثانی اثنین است با شیخ الحدیت آری
چو گیرد در احادیث نبی چیره زبانی را

به علم نحو دارد آگهی زانسان که گوئی وی
سبق بر صاحبه الفیه داد اعراب دانی را

تصرف در متون صرف وی هم آنقدر دارد
که در تصریف تالی مینماید تفتازانی را

به بحث و فحص دینی با غزالی نسبتی دارد
جهان بین شد – گزید از ابن سینا حق بیانی را

رضای حق همی جوید چو مولانا جلا ل الدین
که از حب مذاهب یافت اکرام جهانی را

دل وی روشن است از فیض حق نا محتمل نبود
که از اشراق باطن پی برد راز نهانی را

الهی رتبه کشف و شهودش باد ارزانی
که می بینم در وی شیوه های عارفانی را

زبان شعله های سرکش علمش کی میداند
سمندر خویش داند نحوه آتش زبانی را

زمن بر عالمان تنگ چشم کور دل گوئید
پذیرید از چنین علامه گان روشن روانی را

توئی سرشار صاف باده علم و کمال خود
ندارد رطل فیضت هیچ پروائی گرانی را

تو یکتا پهلوان هفت شهر علم و فضل هستی
درین میدان توئی فاتح جدال هفت خوانی را

خلاف طبع در پیری از آن باشد بری از حرص
که یکسر بی طلب طی کرد دوران جوانی را

ز اسباب جهان ترک تعلق مغتنم داند
متاع هست و بودش میکند این ترجمانی را

زبان حال وی با تلخ کام فقر میگوید
شکر خندی ز نای بوریا ده زندگانی را

ترا انوار خاطر خیر جاری باد در عالم
سرشت گریه تا بر اشک بخشاید روانی را

ترا از آفت سیل حوادث حق نگه دارد
فلک تا سر دهد ز ابر سیه سیلاب آنی را

استاد غوریانی استاد آثار زیادی در قالب مقاله دارد که در صورت جمع‌آوری، هر بحث آن با چند مقاله در همان حوزه، تبدیل به کتاب بی‌بدیلی خواهد شد. در اخیر به چند مورد از آثار استاد غوریانی اشاره می کنیم: