کابل/۲۹قوس/فرهنگستان
فرهنگیان و هنرمندان هرات در اعتراض به ثبت هنر مینیاتوری میراث مشترک کشورهای ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبیکستان در سازمان یونسکو اعتراض کردند و از حکومت خواستند برای درج نام افغانستان به عنوان «میراثدار اصلی» این هنر در سازمان «یونسکو» اقدام کند.
فرهنگیان و هنرمندان هرات امروز(شنبه، ۲۹قوس) در یک گردهمایی تأکید کردند که ثبت هنر مینیاتوری خواست هنرمندّهای افغانستان است و سازمان یونسکو باید این تصمیم را بازنگری کند.
دو روز پیش در پانزدهمین اجلاس کمیتۀ جهانی میراث فرهنگی معنوی یونسکو هنر مینیاتور بهعنوان پانزدهمین میراث کشورهای ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبیکستان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
محمد توفیق رحمانی، رییس دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه هرات گفت: «هنر میناتوری را به چنین سادهگی نام آن را دولت از دست بدهد و نام افغانستان شامل نشود، یک ننگ تاریخی است.»
آفریدههای مینیاتوری استاد کمالالدین بهزاد که بیش از ششصد سال قدمت دارند، اکنون در هرات نگهداری میشوند.
بهگفتۀ شماری از هنرمندان و فرهنگیان، هنر مینیاتوری از هرات به کشورهای همسایه و منطقه برده شدهاست.
محمد ناصر صوابی، استاد دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه هرات میگوید: «ما بودیم که امروز مینیاتور در این مقطع از کمال حضور دارد و اگر ما این بستر را فراهم نمیکردیم در طول تاریخ هرگز این هنر چنین جایگاهی را پیدا نمیکرد.»
ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات میگوید که حکومت به این تصمیم تونسکو اعتراض کردهاست و با این اقدام مخالفت کردهاست.
جاوید ضرغام، آمر هنر و فرهنگ ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات گفت: «وزارت اطلاعات و فرهنگ هم به سازمان یونسکو شکایت کردهاست.»
فعالان فرهنگی در هرات باور دارند، ثبت هنر مینیاتور به نام کشورهای ایران، ترکیه، آذربایجان و اوزبیکستان از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد «یونسکو» اقدامی «سطحی و عجولانه» است و باید در این مورد تجدید نظر شود. ثبت جهانی هنر مینیاتور به نام این کشورها، اعتراض تند برخی فعالان فرهنگی را در هرات به دنبال داشته است. داوود عرفان، از فعالان فرهنگی هرات، با نشر مطلبی در فیسبوکش، از فرهنگیان خواست در مقابل ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات «اعتصاب غذا» کنند.
چندی پیش به دنبال تلاش کشورهای ایران و ترکیه برای ثبت مشترک هنرهای «مینیاتور و خطاطی» در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد «یونسکو» وزارت اطلاعات و فرهنگ در واکنش به این اقدام گفت که این سازمان باید به افغانستان به عنوان زادگاه و خاستگاه اصلی این هنرها توجه کند.
محمدطاهر زهیر، سرپرست این وزارت، در ماه سرطان سال روان خورشیدی، در یک نشست خبری در کابل، با ابراز نگرانی از اقدامات ایران و ترکیه، گفت که افغانستان مالکیت هنرهای مینیاتوری و خطاطی را دارد و ایران و ترکیه باید به این جایگاه احترام کنند. وی افزود، کمالالدین بهزاد، سلطانحسین بایقرا و امیرعلیشیر نوایی، از بنیانگذاران این هنرها بودند و ایران و ترکیه میتوانند با قبول افغانستان به عنوان مالک هنرهای مینیاتور و خطاطی، نامهایشان را همانند «شریک» در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد «یونسکو» درج کنند.
ولیشاه بهره، از فعالان فرهنگی هرات باور دارد، هنر مینیاتور در زمان استاد کمالالدین بهزاد، هنرمند و مینیاتوریست مشهور هراتی، به اوج شکوه خود رسید و آوازه استاد بهزاد هروی و هنر مینیاتور، به کشورهای گوناگون جهان از جمله کشورهای اروپایی رسید. تولد بهزاد در منابع گوناگون بین سالهای ۸۵۵ تا ۸۶۵ هجری قمری ذکر شده است، اما روایت دقیق و موثقی در مورد سال وفات او وجود ندارد. هرچند برخی منابع آرامگاه وی را شهر تبریز ایران ذکر کردهاند، ولی آرامگاه بهزاد در نزدیک «کوه مختار» در شهر هرات است و سنگ مزار او چند سال پیش عمداً تخریب شد که اکنون برای حفاظت بیشتر در ارگ هرات نگهداری میشود. فعالان فرهنگی هرات، پافشاری دارند که حکومت افغانستان باید در زمان اندکی که باقی مانده است، برای ثبت جهانی هنر مینیاتور به نام کشور اقدام کند و ثبت جهانی این هنر به نام کشورهای دیگر، برای فرهنگیان پذیرفتنی نیست.
دهها اثر مینیاتوری استاد کمالالدین بهزاد و مکتب هنری هرات در یک نمایشگاه دایمی در ارگ هرات نگهداری میشوند. این اثرهای هنری بیش از۶۰۰سال پیشینۀ تاریخی دارند و از جمله مطرحترین اثرهای مینیاتوری جهان شمرده میشوند.
نمونههایی از این اثرهای هنری در موزیمهای کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده امریکا، بریتانیا، مصر و ترکیه نیز نگهداری میشوند.
خبرنگار فرهنگستان از کابل
سمیع صدیقی