کابل/۲۸حوت/فرهنگستان
نوروز از گرامی ترین جشن های باستانی آریانای کهن و خراسان دورۀ اسلامی در کشور ما و در دیگر کشورهای منطقه است. در داستان ها و روایات کهن آمده که این جشن زمان برتخت نـشینی جمشید شاه در بلخ باستان بوده است. فردوسی داستان آن را در شاهنامه چنین یاد کرده است:
بـه جـمشید بر گوهر افـشاندن
مر آن روز را، روز نو خوانـدنـد
بـر آسـود از رنــج، روی زمـیـن
سر سال نـو، هـرمـز فـروردیـن
می و جام و رامشگران خواستند
بـزرگـان، بـه شـادی بـیاراستـنـد
به ما ماند از آن خسروان یادگار
چنین جشن فرخنده ازآن روزگار
در سنگ نبشته های کوشانیان آمده که قبل از اسلام، آتشی به نام (نوبهار) افروخته می شد و مردم، بلخ، قندهار، هرات، شمال، جنوب و دیگر گوشه و کنار کشور به شادی و نیایش می پرداختند و این روز خجسته را گرامی می داشتند. در زمان غزنویان و غوریان این روز عالم افروز را با چنان جلال و ابهت برگزار می کردند که نظیر آن در هیچ یک از کشورهای دنیا دیده نمی شد. در همین عهد غزنویان است که از حسن تصادف، سال نو از لحاظ گردش خورشید و ماه به فصول چهارگانه سیر می کند و جشن بهار که فصل گل ، ریحان، سرسبزی و شادابی و بوستان است با عید نوروز که یادگار روزگار باستان بوده یک جای و هم زمان جشن گرفته می شود.
در سال۴۷۱ قمری در زمان ملکشاه سلجوقی، اولین بهار با سال نو برابر شد و این سلطان ، منجمان و ریاضیدانان را فرمان داد تا تقویم یا جنتری سال شمسی را ترتیب دهند و به این ترتـیب به اساس محاسبات نجومی، آغاز سال در نقطه برابری شب و روز در اول بهار به طور دایم و ثابت بر قرار گردید و نوروز اول سال و سرآغاز فصل بهار شناخته شد.
در عهد آل بابر و تیموریان هرات و خانوادۀ کرت تجلیل از جشن نوروز، از چنان احترام و عنایتی برخورددار بود که، مراسم تاجگزاری و جلوس شاهان در این روز پر نشاط برگزار می گردید، و بعدها مردم ما چه در جنوب و چه در غرب و شرق کشور، مقدم نوروز را به عنوان روز ملی، و سرآغاز فصل بهار و زمان تجدید حیات طبیعت در شهرها و روستاها جشن گرفتند.
نوروز از آئین نامه های است که افتخار زایش تمدن ها را دارد و ارمغان بهار، تفکر آدمیزاده را پیوسته به درک و دریافت رمز پیشرفت و بالندگی و آزادگی فرا می خواند. به گفته سعدی، آدمی باید از اوراق زرین بهار، درس معرفت گردگار را بیاموزد:
برگ درختان سبز از نظر هوشیار
ورقش دفتریست، معرفـت کردگار
بدون شک نوروز متعلق به نسل های گذشته، حال و آینده است و عمری به درازای عمر اقوام آریائی دارد و ریشۀ عمیق در تاریخ و فرهنگ ما به جای گذاشته است. بسیاری از رویدادهای جالب تاریخی، دینی و اساطیری را به آن نسبت می دهند، چنان که در همین روز نوروز است که کیومرث به پادشاهی می رسد. زردشت بلخی به عمر سی سالگی دین اوستا را آشکار می کند. کشتی نوح از توفان بلا و مصیـبت رهائی می یابد. موسی وحی می گیرد، عیسی به پیغمبری مبعوث می گردد. سلیمان انگشترش را که راز حکمت و حشمت او بود، پیدا می کند. عدۀ عقیده دارند که در همین روز علی به خلافت میرسد و به همین دلیل در نوروز، (جهنده شاه مردان) در اکثر جای ها در کشور ما برافراشته می شود و برای چهل روز تمام مراسم نوروز به نام (جشن گل سرخ) در مزارشریف برگزار می گردد. تجلیل و گرامی داشت از روزهای آغاز سال نو، در بین تمام اقوام افغانستان و در تمام شهرها و روستاها، به گونه پرشکوه برگزار می شود. در این روز عادت مردم چنان است که تمام بزرگان، ریش سفیدان و دهقانان با استفاده از فصل مساعد و آب و هوا، به کشت، شخم زنی و نهال شانی می پردازند. به خانه و لباس توجه می کنند و لباس های نو و رنگارنگ می پوشند. از دوستان و خویشان و عزیزان با کمال مهمان نوازی پذیرائی می کنند. در این روز خجسته در اکثر خانه ها، برای پذیرائی مهمانان، سفره (هفت سین) پهن می گردد که از خوردنی های ساخته می شود که حرف اول آن غذا، (سین) است. در روز سال نو در اکثر روستاها، زنان و کودکان پر از نشاط و شادی، جهت خشنودی ارواح گذشته گان، به زیارت قبور می روند و دعا می کنند و بعضی از خانم ها در طاقچه های زیارت ها شمع روشن کرده و برای حل مشکل خود و فامیل نذر و نیاز می دهند و نام نوزادی را که در چنین روزی به دنیا می آید (نوروز) می گزارند و جشن سوری بر پای می کنند. تفریح و سرگرمی جوانان در بهار نشانه گیری، نیزه زنی، حلقه ربائی، بزکشی، مرغ جنگی، رقص و ساز و سرود است که از روزگار کهن به مردم ما یادگار مانده است.
هژدهم فوریه سال ۲۰۱۰ میلادی، مطابق به سال ۱۳۸۹خورشیدی از طرف ملل متحد نوروز به رسمیت شناخته شد و روز اول حمل هر سال شمسی، به نام (روز بین المللی نوروز) نام گذاری گردید، و تمام کشورها مکلف اند که این روز خجسته را گرامی بدارند و تجلیل کنند.
ازین فرخنده فروردین و خرم جشن نوروزی
نصیب ملـت افـغان، سـعادت بـاد و پـیروزی
نویسنده : دکتور غلام حیدر یقین
